آرمان گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

پرهام پوررمضان پژوهشگر مهمان اندیشکده روابط بین الملل

به طور کل با جستجویی در  هر مکتب فکری می توانیم به ریشه های آن مکتب پی ببریم آرمان گرایی یک مکتب چند وجهی است بدین معنا که مقدار ی از بن مایه های فکری خود را در مباحث روشنگری قرن هجدهم جستجو کرد مقداری دیگر را در فضای تکامل در لیبرالیسم قرن نوزدهم بدست آورد و در آخر با ایده آلیسم قرن بیستم به تکامل ساختاری رسید. آرمانگران از سیاست تعریف جالبی دارند آن ها عنوان خوب حکومت کردن را برای سیاست برگزیده اند و از نظر آن ها سیاستمدار خوب فردی است که واکنش های سیاسی اش منطبق با ارزش ها و فرامین انسانی باشد. آرمان گرایان انسان را موجودی قابل آموزش و فراگیری می دانند موجودی که می تواند رفتار و کنش های خود را در عرصه های متفاوت نشان دهد لذا آن ها آرمانگرایی را مترادف با عملکرد بهنجار و اخلاقی تلقی می کنند. آرمان گرایان به نوعی اعتقاد دارند که عامل اصلی خشونت و جنگ در داخل هر جامعه به واحدهای کوچک آن جامعه همچون واحد های سیاسی ،واحدهای اجتماعی و دیگر واحد های موجود در اجتماع بر می گردد. لذا با همین استناد آن ها جنگ را وضعیتی به دست آمده از تصمیمات سیاسی اشتباه می دانند که بر این اصول استوار نیست فلذا می توان اینگونه نتیجه گرفت آرمان گرایی در پی ایجاد روش های اصلاحی برای پرهیز از جنگ و خشونت است. آرمان گرایان در نظریه خود محیط را وجه مسلم اقتدار خود می دانند و بر این باورند که محیط می تواند انسان را هر گونه که می خواهد بسازد. و آن ها بر این باورند که اگر انسان ها در محیط آرام و خوب زندگی کنند ذاتا تمایل به پرهیز از جنگ دارند و می توانند به سمت خیر خواهی که در ذات هر بشری نهاده شده است بروند.اما پس از مدتی آرمان گرایان دچار اختلافات فکری شدند و به گروه های مختلف از جمله صلح گرایان، فدرال گرایان، حقوق گرایان، اخلاق گرایان و انسان گرایان تقسیم شدند. اما مسئله جال در مورد تقسیم بندی این نحله های فکری مسئله نوع دید به  موضوع جنگ بود، این گروه ها هر کدام سازو کارهای مختلفی را برای رسیدن به موضوع عدم جنگ بررسی می کردند. فلذا آن ها در مانیفیست اندیشه ای خود اصولی را برای تفکرت خود ذکر کردند که در ذیل به آن ها اشاره می کنیم:

• انسان ها در سرشت و ذات خود باه طور طبیعی قادر به همکاری های متقابل در امور هستند
• این اصل به افراد مختلف اجازه رشد و ترقی را در جهات گوناگون می دهد و می تواند برای انسان ها امکان رشد و فناوری فراهم کند
• محیط در مورد انسان ها بسیار مهم است و انسان ها به طور طبیعی شرور و بد نیستند
• جنگ را نمی توان پیش بینی کرد اما می توان با اخذ تصمیمات درست از جلوگیری آن ها جلوگیری و ضرر آن ها را کم کرد .
• موضوع جنگ، یک موضوع یک جانبه نیست بلکه موضوعی چند جانبه و در در رابطه با آن نقش نظام بین الملل قابل انکار نیست
• یکی از وظایف جامعه بین الملل این می تواند باشد که نهاد های ایجاد کننده جنگ را منحل کند
• مفهوم امنیت بین الملل یک مفهوم تک بعدی در غالب یک کشور نیست بلکه نیازمند تلاش همه ی کشورها برای رسیدن به آن است .
• همه ی کشور ها با هم دارای اشتراک هستند که از مهم ترین به نام منفعت می توان یاد کرد

فلذا در مسائل سیاست خارجی رویکرد های آرمان گرایانه به نوعی اعتقاد به باور های سنتی و نهادی بشر است اما در توضیح این اندیشه سیاسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می توان این گونه برداشت کرد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال های مختلف دچار فراز و فرود های مختلفی نیز بوده است به طور مثال در دولت های مختلف جمهوری اسلامی ایران, و به مورد  دولت های هفتم و هشتم نوع خفیف و متفاوتی از سیاست های آرمانگرایانه قابل مشاهده است و نوع های قوی تر و بعضا انتزاعی تر آن را می توان در دولت های نهم و دهم دیدم اما نکته جالب تر در مورد سیاست خارجی ایران منطبق شدن این اندیشه فکری بر بعضی از آرمان های بنیانگذار کبیر انقلاب  است. به طور مثال  طرح شعار سیاسی که هیچگاه جنگی را شروع نخواهیم کرد اما در صورت وقوع هرگونه جنگ به دفاع کامل خواهیم پرداخت حال در پایان و با توجه به طرح مسئله باید این نکته را یاد آور شد که آرمانگرایی صرفا یک اندیشه ی فکری یا سیاسی نیست بلکه می تواند یکی از دکترین نهایی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باشد.