آینده اسرائیل و چالش های پیش رو

آینده اسرائیل و چالش های پیش رو

آینده اسرائیل و چالش های پیش رو

آینده اسرائیل و چالش های پیش رو

سید عبدالمجید زواری

آینده اسرائیل و جایگاه این رژیم در معادلات منطقه ای از جمله مباحث جالبی است که کمتر به صورت علمی بدان پرداخته شده است و با توجه به حساسیت بالای این موضوع برای کنشگران مختلف، هر یک از آنها از منظر خود به بررسی و تفسیر سناریوهای محتمل و آینده های پیش روی این رژیم پرداخته اند. در این نوشتار تلاش می شود بر اساس جدیدترین تحولات منطقه ای، جایگاه این رژیم در آینده منطقه غرب آسیا بررسی شود.

مقدمه:

14 می 1948، سه سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، در حالی که جهان همچنان در شوک حجم ویرانی های این رویداد ناگوار بود، رژیم اسرائیل در سایه حمایت قدرت های غربی اعلام تاسیس کرد. در مورد چرایی تاسیس اسرائیل در این منطقه دلایل مختلفی مطرح شده است. برخی این موضوع را به دلیل رهایی اروپا و دنیای غرب از آزار و اذیت های تاریخی یهودیان نسبت می دهند و گروهی هم این رژیم را اسب تراوای دنیای غرب، برای حفظ نفوذ تاریخی خود بر منطقه استراتژیک غرب آسیا و جهان اسلام می دانند. اسب تراوایی که با وجود خروج استعمارگران غربی از منطقه، زمینه سلطه آنها بر منابع انرژی منطقه را فراهم می کرد. با این حال با توجه به دست برتر نیروهای مقاومت در منطقه و همچنین وجود برخی چالش‌های ساختاری در درون سرزمین های اشغالی، به نظر می رسد روند تحولات و معادلات منطقه، آینده این رژیم را در هاله ای از ابهام فرو برده است.

در ادامه به مهمترین چالش هایی که آینده این رژیم را تحت تاثیر قرار می دهد اشاره خواهد شد.

وسعت کم و نداشتن عمق استراتژیک

وسعت آنچه امروز به عنوان اسراييل ناميده مي‌شود، در مجموع 27 هزار کيلومتر مربع است که کل اراضي اشغال شده در سال 1948 و 1967 یعنی کرانه‌ي باختري و نوار غزه را شامل مي‌شود. با اين حال آنچه از لحاظ بين المللي و سازمان ملل مورد شناسايي و رسميت قرار گرفته حدود بيست هزار كيلومتر است كه مربوط به سرزمين هايي است كه در سال 1948 اشغال شده است. كرانه باختري و نوار غزه حدود هفت هزار كيلومتر ديگر از سرزمين هاي اشغالي را تشكيل مي دهند كه در سال 1967 اشغال شده و با وجود فشارهاي بين المللي، صهيونيست ها همچنان درصدد حفظ سلطه خود بر اين مناطق هستند.

بنابراین نخستین چالش پیش روی سران تل آویو وسعت کم و نداشتن عمق استراتژیک است كه موجب شده در برابر كمترين تهديد كرانه باختري و نوار غزه آسيب پذير باشد. اين موضوع به ويژه از آن جهت اهميت دارد كه بدانيم شهرهاي مهمي همچون تل آويو و اشلون كمتر از هجده كيلومتر با كرانه باختري فاصله دارند و به دليل قرار گرفتن كرانه باختري در ارتفاعات امنيت اين قسمت ها به شدت شكننده خواهد بود و در صورت شكل گيري گروهي مشابه حماس در این قسمت، پيامدهاي جبران ناپذيري گريبان گير صهیونیست ها خواهد شد.

بحران کمبود جمعیت

دانشگاه عبری اورشلیم در تحقیقی که اخیرا انجام داده است، کمبود جمعیت را یکی از مهمترین چالش های پیش روی اسرائیل و قوم یهود در افق 2050 می داند. بر اساس آمار رسمی، کل یهودیان جهان چهارده میلیون و سیصد هزار نفر هستند که از این میان شش میلیون و سیصد هزار نفر در سرزمین های اشغالی و هشت میلیون دیگر در خارج از اسرائیل به سر میبرند. بر اساس پیش بینی های این مرکز، در خوش بینانه ترین سناریو جمعیت  یهودیان در افق 2050 به 20 میلیون و در سناریویی واقع بینانه تر به هفده میلیون نفر خواهد رسید. این در حالی است که چنین جمعیتی نسبت به رشد جمعیت اعراب مسلمان یا دیگر گروه های جمعیتی منطقه قابل قیاس نیست و به رغم همه تلاش هایی که برای تغییر بافت منطقه انجام شده است، جمعیت نوار غزه و کرانه باختری و اعراب ساکن سرزمین های اشغالی، با تعداد یهودیان ساکن اسرائیل برابر است. جالب آنکه چنانچه پنج میلیون فلسطینی آواره ساکن در اردن، سوریه و لبنان را نیز به این آمار اضافه کنیم جمعیت فلسطینیان بیش از دو برابر یهودیان خواهد شد. بنابراین مطابق با قوانين و استانداردهاي بين المللي در صورت برگزاري يك انتخاب آزاد، قطعاً شاهد پيروزي اعراب بر يهوديان و به دست گرفتن حاكميت توسط فلسطيني ها خواهيم بود. حتي در بدترين سناريو فلسطينيان بايد در نيمي از ساختارهاي حكومت مشاركت داشته باشند كه به هيچ وجه از سوي صهيونيست ها پذيرفتني نيست.

صهیونیست ها برای کاهش این اختلاف فاحش دو راهبرد موازی را در پیش گرفته اند؛ نخست ترغيب يهودي ها به مهاجرت به سرزمين هاي اشغالي و دوم اخراج فلسطيني ها به بهانه هاي مختلف. با این حال به دلیل افزایش تنش در منطقه، این مهاجرت ها نیز بسیار کند و در مقاطعی حتی به صورت معکوس در جریان بوده است.

بحران کمبود جمعیت اسراییل

جامعه مصنوعی و بحران هویت

سومین چالش پیش روی رژیم صهیونیستی،  ناهمگوني فرهنگي و ن‍ژادي و عدم شكل گيري هويت واحد در ميان خود يهوديان است كه اختلافات زيادي را ميان جوامع صهيوني ايجاد كرده است. همانطور كه پيشتر ذكر شد سران تل آويو براي افزايش جمعيت خود گروه هاي مختلفي از يهوديان را از كشورهاي مختلف از جمله كشورهاي شرقي و آفريقايي براي مهاجرت به اسراييل ترغيب كردند. با اين حال به رغم تبليغات فراوان صهونيست ها مبني بر دارا بودن دموكرات‌ترین حكومت منطقه، گزارش ها حاكي از تبعيض هاي آشكار و نقض حقوق شهروندي يهوديان شرقي تبار و به وي‍ژه آفريقايي است.

امروزه حدود صد و بيست هزار اتيوپيايي در سرزمين هاي اشغالي ساكن هستند كه طي دهه 1980 تا 1990 به بهانه نجات از جنگ داخلي به سرزمين هاي اشغالي كوچانده شدند. با اين حال اين افراد با وجود بيش از سه دهه سابقه اسكان همچنان از تبعيض هاي آشكار و پنهان رنج برده و به عنوان شهروندان درجه دو از لحاظ اجتماعي در شرايط نامناسبي به سر مي برند. بر اساس منابع صهیونیستی، اغلب این افراد به عنوان پیش خدمت، نظافتچی و نگهبان مشغول به کار هستند و حدود 41 درصد خانواده های این گروه نیز در فقر زندگی می کنند.

تبعيض عليه يهوديان آفريقايي تبار به حدي جدي است كه با وجود اشتياق فزاينده صهيونيست ها براي افزايش جمعيت و فرزند آوري، گزارش هاي جديد از اقدام عمدي اين ر‍ژيم جهت جلوگيري از بارداري ميان زنان اتيوپيايي تبار پرده بر مي دارد. بر اساس گزارشي كه سال 2013 منتشر شد دولت اسراييل متهم است طي تلاشي سازمان يافته براي زنان اتيوپيايي تبار داروی دپوپروورا (DMPA) تجویز کرده که دارای عوارض ضد بارداری است و با توجه به عدم اطلاع رساني به اين افراد مي توان اينگونه نتيجه گرفت كه تزريق اين داروها طرحي عمدي براي پايين نگه داشتن ميزان باروري در ميان ساكنان شرقي تبار بوده است.

همین تبعیض های پنهان و آشکار، افزایش نارضایتی های این گروه ها در سرزمین های اشغالی را در پی داشته است که در جدیدترین مورد، تیر ماه سال جاری به دلیل قتل یک نوجوان سیاه پوست به دست پلیس، اعتراض های گسترده ای در شهرهای حیفا، تل آویو و بیت المقدس شکل گرفت.

تقویت گروه های مقاومت در منطقه

زمانی که در اوایل دهه 1980 نخستین حلقه های گروه های مقاومت در لبنان و فلسطین شکل می گرفت، کمتر کسی تصور می کرد روزی این گروه ها به جدی ترین کابوس رهبران اسرائیل بدل شوند.  با این حال این گروه های چریکی مبتدی، اکنون به شبکه ای از گروه های نظامی قدرتمند بدل شده اند که نه تنها اسرائیل بلکه کل معادلات منطقه را تحت تاثیر قرار می دهند. بر اساس مقاله ای که اخیراً در موسسه مطالعات امنیت ملی اسراییل منتشر شده است، گروه های مقاومت وابسته به ایران، در لبنان، نوار غزه، و اخیراً در جولان سوریه، این رژیم را در محاصره کامل قرار داده اند و تقریباً تمام سرزمین های اشغالی در تیررس موشک های پیشرفته آنهاست. حشدالشعبی و دیگر گروه های شبه نظامی وابسته به ایران در عراق نیز چالش دیگری است که توان بازدارندگی این رژیم در مقابله با ایران و گروه های مقاومت را به شدت متزلزل کرده است. از سوی دیگر با توجه به راهبردهای آمریکا مبنی بر خروج تدریجی از منطقه، این رژیم در مواجهه با تهدیدهای جریان مقاومت خود را کاملاً تنها می بیند و معتقد است چنانکه در مقطع فعلی نتواند خطر جریان های مقاومت را از میان بردارد، در آینده این نیروها موجودیتش را به مخاطره می اندازند. برآیند موارد فوق سبب شده تا رهبران این رژیم رویکردی متفاوت را در پیش بگیرند و حمله به اهدافی در عراق، سوریه، یا لبنان در همین راستا ارزیابی می شود.

اسرائیل و چالش های پیش رو

نتیجه گیری

از مجموع گزاره های فوق به نظر می رسد آینده اسرائیل به عنوان موجودیتی تحمیلی، در افق ده و بیست ساله به شدت متزلزل است و این رژیم در مسیر تشکیل دولتی با ثبات و مقتدر، راه بسیار دشواری را در پیش دارد. اهمیت این موضوع وقتی آشکار می شود که به یاد بیاوریم در طول دو دهه گذشته به ویژه پس از جنگ 33 روزه در سال 2006، این رژیم همواره با پذیرش شکست در مقابل گروه های مقاومت، ناچار به عقب نشینی شده است. در حقیقت رژیمی که زمانی رویای سلطه بر نیل تا فرات را دنبال می کرد، اکنون قریب به دو دهه است که در قلمرو خود محدود شده و هر روز بیش از پیش خود را در حلقه محاصره گروه های مقاومت می بیند. از این رو مهمترین مساله و به تعبیری شاه بیت یا پاشنه آشیل اسراییل در مسیر آینده خود موفقیت یا عدم موفقیت این رژیم در تامین امنیت برای ساکنان سرزمین های اشغالی است که می تواند سناریوهای مختلفی را برای آینده این رژیم رقم بزند.

تقویت گروه های مقاومت در منطقه

ماهنامه نامه آینده پژوهی

درباره نویسنده

سید عبدالمجید زواری

مدیر اندیشکده روابط بین الملل

خبرنامه اندیشکده روابط بین الملل

با تکمیل فرم زیر،از دست اول ترین اخبار روز دنیا مطلع شوید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

  • دسترسی به به محصولات ویژه سایت
  • تخفیف در کلیه دوره ها
  • دریافت پشتیبانی برای محصولات
  • بهره مندی از تخفیف های ویژه کاربران

جدید ترین محصولات

سبد خرید