افول هژمونی آمریکا و فرصت های دیپلماتیک ایران

پرهام پوررمضان، پژوهشگر مهمان اندیشکده روابط بین الملل

واژه هژمونی به معنای برتری می باشد اما در جامعه بین الملل تداعی کننده سلطه یک قدرت برتر است. دولت ایالات متحده امریکا به خاطر سلطه اقتصادی و سیاسی و بعضا فرهنگی بر قسمت هایی از جهان تبدیل به یک قدرت هژمون گردیده است. در بررسی دولت های معاصر امریکا اعم از دولت باراک اوباما و دونالد ترامپ می توان اینگونه برداشت کرد که امریکا تغییر سیاست خارجی داده است به این معنا که دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهور امریکا با پیروی از تفکرات فکری نو محافظه کارانه و آن هم از نوع گرایشات تند به دنبال نوع جدیدی از سیاست خارجی برای امریکا در یک نظام بین المللی کاملا تک قطبی است. در بررسی قدرت هژمونی امریکا باید به چند نکته اشاره کرد که به شرح ذیل است:

1- این هژمونی به صورت یکتا به دست نیامده و در اثر همکاری دیگر کشور ها نیز می باشد و می توان اینگونه مطرح کرد که هژمونی آمریکا در اثر بازیگران مکملی همچون اتحادیه اروپا و بعضا تعهد پایبندی به قوانین بین المللی  بوجود آمده است اما امروزه سیاست های تند و بعضا افراطی و خروج امریکا  از پایبندی به تعهدات بین المللی همچون برجام، پیمان حفظ محیط زیست و یا انتقال سفارت خود به بیت المقدس باعث این امر شده است که کشورهای اروپایی به مخالفت با هژمونی امریکا بپردازند که می توان این مخالفت را در موضع گیری های مستقیم و غیر مستقیم مقامات اروپایی دید که این امر رفته رفته باعث تضعیف هژمونی آمریکا می شود.

2- مسئله بعدی را می توان اینگونه دانست که سیاست های داخلی کشور ها و بحث هایی همچون مذهب، افکار عمومی و عدم خشونت طلبی کشورهای مختلف را به این سو ترغیب می کند که با یکدیگر در یک نظام چند قطبی به تعامل برسند اما این در مقابل سیاست های خشن و جنگ طلبانه امریکاست فلذا منجر به افول هژمونی امریکا می شود.

3-نکته بعدی در این بحث این است که تا سال ها پیش امریکا در خاور میانه برتری و سلطه کامل داشت اما امروزه با وجود کمربند مقاومت یعنی ایران، سوریه و لبنان و جنبش های پیروی کننده از آن ها دیگر فرصت بازی های سلطه جویانه در خاورمیانه از امریکا گرفته شده است  فلذا با توجه به این امر هژمونی امریکا در این مسئله نیز  دچار تزلل گردیده است

 اما در بررسی فرصت های جمهوری اسلامی ایران، می توان اینگونه توضیح داد که ایران می تواند با در پیش گرفتن دیپلماسی فعال همسایگی و کشورهایی همچون کشور های امریکای لاتین و بعضی از کشورهایی که در آینده نه چندان دور تبدیل به یک قدرت مستقل می شوند با نظام تک قطبی امریکا مبارزه کرده و فرصت را برای همکاری های چند جانبه کشورهای حوزه بحث با خودش فراهم کند در این برهه حساس کنونی ديپلماسي فعال و هدفمند، شفافيت مواضع، تقويت مشتركات مختلف در اموری همچون دین، زبان و ….البته با حفظ اصول مي‌تواند موجب افزايش نفوذ ما درسلطه و یک جانبه گرایی و تقويت چندجانبه‌گرایی و هژمونی رو به افول آمریکا گردد.