توضیحات
پیش‌زمینه تاریخی
اندیشکده روابط بین الملل: اسلام در نیمه سده هفتم، پس از چیرگی اعراب بر امپراتوری ساسانی به قفقاز رسید. در حقیقت 500 سال قبل از اینکه روسیه در زمان ایوان مخوف قفقاز را به تصرف خود درآورد مسلمانان بر این سرزمین حاکم بودند.
مغول‌ها در سده سیزدهم بر روسیه کی‌یفی پیروز شدند حمله‌ای که شمار زیادی از روس‌ها آن را موجب فاصله میان روسیه و اروپا می‌دانند. روسیه در مواجهه با اسلام دو دیدگاه داشت:
– خود را به‌مثابه جبهه شرقی دفاع از مسیحیت در برابر اسلام می‌دید
– درباره اروپا و آسیا به‌ویژه در بین اتباع مسلمان خود در زمینه نقش تمدن‌سازی روسیه احساس تکلیف می‌‌کرد
از زمان چیره شدن بر قازان در سال 1552 تا به تخت نشستن کاترین کبیر 1762، سیاست اجبار بر مسلمانان و درهم شکستن تمدن اسلامی در درون مرزهای روسیه حاکم بود. شکنجه و آزار مسلمانان در دوران ایوان مخوف بنیان نهاده شد. اما زمامداری کاترین کبیر با رویه‌های آسان‌گیرانه‌ای در برابر مسلمانان روسیه همراه بود.
جانشینان کاترین ولی سیاست‌های روشنگرانه او را دنبال نکردند و در دهه 1860 حاکمیت روسیه در برابر مسلمانان سیاست همانندسازی را در پیش گرفت.
با آغاز سده بیستم و انقلاب 1905 تحرک‌های سیاسی در میان مسلمانان روسیه نمایان شد. رویدادهای 7-1905 تزار نیکلای دوم را وادار کرد که برنامه آزادسازی سیاسی میانه‌روانه‌ای را در پیش بگیرد.
شکست رژیم تزاری و به دست گرفتن قدرت توسط بلشویک‌ها موجب زیان‌های بیشتری به مسلمانان شد.
یکی از تحولات برجسته تاریخ نوین فعالیت‌های سیاسی مسلمانان در روسیه، مجموعه نشست‌هایی بود که در 1917 با نام احیای گردهمایی مسلمانان سراسر روسیه انجام شد.
بلشویک‌ها به مسلمانان روسیه فرصتی برای سازماندهی سیاسی دادند اما در عمل با مسلمانان خشن‌تر از آنچه لنین می‌خواست برخورد کردند.
سیاست‌های ضد اسلام که اجرای آن از سال 1924 آغاز شد سه بخش اصلی داشت:
1- از بین بردن شالوده‌های فقهی و آموزشی اسلام
2- نابودسازی تشکیلات مالی مستقل روحانیت
3- تبلیغات ضد اسلام
رویه استالین در برابر دین به‌ویژه در برخورد با مسلمانان: مبارزه برای ریشه‌کن کردن و دوستی محدود بود.
در دوره رهبری خروشچف محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی تا حدودی کاهش یافت.
در دوره برژنف نبرد بر ضد دین کمتر خصومت‌آمیز بود.
روی کار آمدن گورباچف همزمان با دوره‌ای بود که به دلیل بیش از 6 دهه مبارزه شدید با رشد اسلام این دین از نظر نهادی، ساختاری و فکری سست شده بود.
گورباچف می‌خواست نبرد ضد دینی را ادامه دهد اما یک سال پس از اجرای پرسترویکا و گلاسنوست در سال 1988 سیاست شوروی در برابر دین و اسلام تغییر کرد. این تغییر با دو عامل همراه بود: 1- شخصیت‌ها و گروه‌های دموکراتیک‌تری گورباچف را هدایت می‌کردند تا امکان موفقیت اصلاحات اقتصادی به‌وسیله دموکراتیک کردن سراسری نظام ازجمله در حوزه‌های دینی و معنوی فراهم آید. 2- از سال 1986 شماری از روشنفکران و روحانیت-بیشتر مسیحیان ارتدوکس- دفاع از دین و انتقاد از سیاست‌های دینی اتحاد شوروی را آغاز کردند.
در این دوره عواملی چون:
1- برطرف شدن محدودیت‌های مربوط به بیان احساسات دینی
2- برطرف شدن موانع ارتباط مسلمان شوروی و سایر نقاط جهان
3- رشد جریان‌ها و نهادها و افزایش نمایندگانی که از کشورهای مسلمان راهی شوروی می‌شدند به احیای اسلام کمک کرد.
علاوه بر پرداخت آنلاین، علاقه مندان می توانند مبلغ مربوطه را به شماره کارت: ۶۲۱۹۸۶۱۰۳۰۴۳۶۶۰۳ به نام عبدالمجید زواری واریز و نام و ادرس خود را به ایمیل irtt.ir@gmail.com ارسال فرمایند.
