عنوان: جغرافیا و هویت منطقه؛ تحلیل عراق متحد یا عراق تجزیهشده و نقش آن بر امنیت منطقه و ایران
مولف: رضا قاسمی
پدیدآورنده: اندیشکدۀ روابط بینالملل با همکاری اندیشکده صنایع نرم
نوبت چاپ: اول/ 1400
تلفن مرکز پخش: 09125645463
قیمت: 160 هزار تومان
قطع: وزیری
تعداد صفحات: 154
اندیشکده روابط بین الملل: موقعیت ژئوپلیتیک عراق همواره باعث شده است که کشورهای فرامنطقهای چشم طمع به این کشور بدوزند و طرح تجزیۀ عراق به یکی از طرحهای کلان آنها تبدیل شود. عراق قلب منطقۀ عربیآسیایی به شمار میرود و کارشناسان سیاسی ایالات متحده سیطره بر عراق را در راستای در اختیار گرفتن منابع نفتی و خطوط مواصلاتی راهبردی این کشور در برنامۀ خود قرار دادهاند. عراق کشوری است با قومیتهای گوناگون بهنحویکه 75 تا 80درصد ساکنان آن را اعراب، 15 تا 20درصد آن را کردها و 5 تا 10درصد بقیه را ترکمنها و آشوریان تشکیل میدهند. کردها اکثریت بافت اقلیم کردستان را تشکیل میدهند که در نواحی شمال و شمال شرقی عراق زندگی میکنند و ازنظر فرهنگی و زبانی با اعراب متفاوتاند و ترکمانان دومین گروه جمعیتی در این منطقه هستند. بخش بزرگی از جمعیت عراق را اعراب تشکیل میدهند که در بخش وسیعی از مرکز، غرب و جنوب عراق ساکن هستند.
دین اصلی این کشور اسلام است و حدود 97درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل میدهند که از این تعداد 60 تا 65درصد شیعیان و بین 30 تا 40درصد را اهل تسنن تشکیل میدهند. بافت اجتماعی عراق عمدتاً بافتی عشایری است و عشیره و ایل و طایفه و قبیله نقش عمدهای در زندگی سیاسیاجتماعی مردم ایفا میکنند؛ این پدیده هم در میان اعراب و هم در میان کردهای عراق مشاهده میشود. این تنوع قومیمذهبی بهنوعی عراق را دچار تعارضات سرزمینی، قومی و مذهبی کرده است که تأثیرات داخلی و منطقهای و حتی بینالمللی دارد. ثبات و آرامش در صحنۀ داخلی عراق بر جهتگیریهای متقابل عراق و کشورهای منطقهای و فرامنطقهای تأثیرات زیادی بر جای خواهد گذاشت. عراق متشنج و بیثبات تبعات امنیتی منفی برای منطقه خواهد داشت، بهصورتیکه میتواند منطقه را بهسمت بیثباتی و بحران سوق دهد. بر این اساس، میتوان به دو گروه عوامل داخلی و خارجی که بیشتر شامل مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک هستند در بیثباتی عراق اشاره کرد که پیامدهای آن بیشتر دامن کشورهای حاشیۀ نزدیک عراق را میگیرد. ازجملۀ این پیامدها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
اول، هرگونه برخورد مالکی و شیعیان این کشور با اهل تسنن، با توجه به شرایط کلی منطقه و دسیسههای سعودی و ترک برای شعلهور ساختن درگیریهای فرقهای، ممکن است جنبۀ منطقهای به خود بگیرد و هر شکل از درگیری و اختلاف شیعه-سنی در منطقه، با توجه به محصور بودن ایران بین کشورهای سنی، میتواند انزوای ایران در خاورمیانه را به دنبال داشته باشد. دوم اینکه اگر اسد در سوریه، حزب ا… در لبنان و مالکی در عراق اهرمها و بازوان سیاستهای منطقهای ایران در نظر گرفته شوند، شرایط سوریه و مشکلات حزب ا…، با توجه به نفوذ سلفیها و عوامل سعودی در لبنان و تنشهای پیشآمده در این کشور تا حدودی ایران را در وضعیت دشواری قرار داده است که شرایط ذکرشدۀ عراق و تضعیف مالکی در این کشور میتواند باعث تشدید دشواریهای فوق شود. لذا نتیجۀ هردو مورد برای ایران یکسان و عبارت از کاهش توان نقشآفرینی منطقهای و تضعیف نفوذ در منطقه است. از سوی دیگر، اگر تجزیۀ عراق بهعنوان یکی از سناریوهای محتمل اما دور در نظر گرفته شود، تشکیل کردستان مستقل با توجه به وجود قومیت کرد در ایران، این پتانسیل را دارد که مشکلات امنیتی حادی را برای ایران به وجود آورد.
همۀ موارد مذکور بیانگر این است که یکی از مهمترین عوامل تهدیدزای منطقه تجزیۀ عراق است. روند احتمالی تجزیه عراق و تشکیل سه کشور کرد، سنی و شیعه نتیجۀ این بیثباتی است که پیامد آن در صحنۀ منطقه تجدید نقشۀ خاورمیانه است و بهعبارتی تحولات اخیر عراق گویای این واقعیت است که مسئلۀ عراق فقط مسئلهای داخلی نیست و مسئلهای منطقهای و بینالمللی است. این کتاب در پی آن است که تأثیرات منطقهای تجزیۀ عراق را بررسی و تجزیهوتحلیل کند و پیامدهای منطقهای و بینالمللی آن را تبیین کند.
Reviews
There are no reviews yet.