عنوان: تأثیر اوکراین بر روابط اروپا و روسیه
مولف: زهرا جاویدان، محمدباقر مکرمیپور، اکبر یاوری و سجاد سلطانی رضایی سیر
پدیدآورنده: اندیشکدۀ روابط بینالملل
نوبت چاپ: اول/ 1402
تلفن مرکز پخش: 09125645463
قیمت: 180 هزار تومان
قطع: وزیری
تعداد صفحات: 153
اندیشکده روابط بین الملل: برای آشنایی اولیه با تاریخچه اوکراین میتوانیم از اینجا شروع کنیم که اوکراین از کشورهای اروپای شرقی است. این کشور از شرق با روسیه؛ از شمال با بلاروس؛ از غرب با لهستان، اسلواکی و مجارستان؛ از جنوب شرقی با رومانی و مولداوی هم مرز است و در جنوب آن دریای سیاه و دریای آزوف قرار دارد و پایخت آن شهر کییف و زبان رسمی آن زبان اوکراینی میباشد و زبان روسی نیز کاربرد گستردهای دارد.
نوع حکومت اوکراین جمهوری بوده که از ۲۴ استان تشکیل شده است و دارای یک بخش خودمختار (کریمه) نیز میباشد.
پس از فروپاشی شوروی، اوکراین بعد از روسیه دارای بزرگترین ارتش در اروپا است. دین رسمی این کشور مسیحیت میباشد. همچنین ما در تاریخچه اوکراین میتوانیم به نظام سیاسی اوکراین اشاره کنیم، جمهوری ترکیب شده نیمه پارلمانی، نیمه ریاست جمهوری است که در آن قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه مستقل میباشند و رئیس جمهور در یک انتخابات عمومی برای ۵ سال به عنوان رئیس دولت انتخاب میشود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اوکراین صاحب ۷۸۰٫۰۰۰ سرباز در خاک خود و سومین زرادخانه تسلیحات هستهای در جهان شد. در ماه می ۱۹۹۲ در حالی که اوکراین با تحویل تسلیحات هستهای خود به روسیه برای دفن موافقت کرده بود، پیمان کاهش سلاحها را امضا نمود تا به عنوان یک کشور بدون سلاح اتمی به عضویت در پیماننامه منع گسترش سلاحهای هستهای در آیددر تاریخچه اوکراین ذکر شده است که جغرافیای این کشور نزدیک به ۶۰۳٫۷۰۰ کیلومتر با ۲٬۷۸۲ کیلومتر خط ساحلی چهل و چهارمین کشور بزرگ جهان و دومین کشور وسیع در اروپا است. این کشور از زمینهای مسطح و دشتهای حاصلخیز (یا استپ) تشکیل شدهاست که از میان آنها رودخانههایی چون دنیپر، سورسکی دونتس، دنیستر و بوگ جنوبی میگذرند و به دریای سیاه و دریای کوچک آزوف منتهی میشوند و در جنوب غربی اوکراین دلتا دانوب در مرز این کشور با رومانی قرار گرفتهاست. تنها کوههای این کشور بخشی از رشته کوههای کارپات میباشد که بلندترین نقطه آن در اوکراین، کوه هورلا است که ۲٬۰۶۱ متر ارتفاع دارد و در شبه جزیره کریمه نیز رشته کوههای کریمه تا ساحل جنوبی کریمه امتداد دارد. اوکراین دارای آب و هوای معتدل قارهای است، هرچند در سواحل جنوبی کریمه شرایط آب و هوایی مدیترانهای وجود دارد. بارش باران در نقاط مختلف اوکراین متفاوت است، بطوری که بیشترین میزان بارش در شمال و غرب این کشور صورت میگیرد و کمترین میزان بارش در شرق و جنوب شرقی است در زمان شوروی، اقتصاد اوکراین دومین اقتصاد بزرگ اتحاد جماهیر شوروی بود و یک بخش صنعتی و زراعی مهم به حساب میآمد. پس از فروپاشی شوروی، نظام اقتصاد با برنامه این کشور به سمت یک اقتصاد بازاری تغییر کرد که روند این انتقال برای اکثریت جامعه که دچار فقر بودند، بسیار دشوار بود. پس از فروپاشی شوروی اقتصاد اوکراین به شدت محدود شده و زندگی روزانه برای یک فرد معمولی که در اوکراین زندگی میکرد بسیار دشوار بود. تعداد قابل توجهی از روستاییان بوسیلۀ غذایی که خودشان میکاشتند زندگی میکردند، برخی نیز دو یا چند شغل داشتند و از طریق مبادله کالا با کالا مایحتاج اولیهشان را تهیه میکردند. با توجه به تاریخچه اوکراین و آنکه بیشتر نواحی صنعتی در شرق و جنوب شرقی اوکراین واقع شدهاند، تراکم جمعیت در این نواحی بیشتر است، همچنین ۶۷٫۲٪ از جمعیت اوکراین نیز در مناطق شهری زندگی میکنند. طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ اوکراین، ۷۷٫۸٪ از جمعیت اوکراین را نژاد اوکراینی و مابقی را نژادهای روسی (۱۷٫۳٪)، بلاروسی (۰٫۶٪)، مولداوی، تاتارهای کریمه (۰٫۵٪)، بلغارها (۰٫۴٪)، مجارستانی (۰٫۳٪)، رومانیایی (۰٫۳٪)، لهستانی (۰٫۳٪)، یهودیان (۰٫۲٪)، ارامنه (۰٫۲٪)، یونانیها (۰٫۲٪) و تاتارها (۰٫۲٪) تشکیل میدهند. با نگاهی به تاریخچه اوکراین در میابیم تا سال ۹۸۸ میلادی ساکنین اوکراین فعلی نیز به مانند بسیاری از مردم اروپا بت پرست بودند ولی با پذیرش آئین مسیحیت از سوی پرنس ولادیمیر این کشور نیز مسیحی شد. در سال ۱۰۵۴ به دنبال تکفیر متقابل پاپ روم و پاتریاک بیزانس مذهب ارتدوکس توسط پاتریاک بیزانس به وجود آمد و کشورهای زیادی از جمله اوکراین ارتدوکس گردیدند و به همین دلیل بیشتر مردم اوکراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیتی تابع کلیسای کاتولیک میباشند که بیشتر ساکن نواحی غرب اوکراین هستند. علاوه بر ارتدوکسها و کاتولیکها، پیروان مذهب پروتستان و برخی فرق مسیحی دیگر نیز در اوکراین وجود دارند. یهودیان هم دارای کنیسههای مختلف هستند (در کیف ۲ کنیسه) که مراسم مذهبی خود را انجام میدهند حدود ۹۶٫۲ درصد جمعیت اکراین مسیحی هستند و پس از آن اسلام با ۰٫۷ درصد و یهودیت ۰٫۶ درصد و سایر ادیان ۲٫۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل میدهند. زبان مردم اوکراین از گروه زبانهای اسلاو شرقی است و شباهت زیادی به زبان روسی دارد. به عبارت دیگر لغات مورد استفاده در زبان اوکراینی بیشتر بر گرفته از زبان لهستانی است ولی دستور زبان آن به مانند زبان روسی میباشد. زبان روسی بیشترین رواج را پس از زبان اوکراینی در تاریخچه اوکراین ثبت کرده است. الفبای زبان اوکراینی نظیر زبان روسی سیریلیک میباشد و تفاوت میان این دو اندک است.
در این راستا، اروپائي ها بيش از ملتهاي ديگر به دنبال ايجاد وحدت و همگرايي بوده اند. اما فضاي دوقطبي جنگ سرد، فرصت بازيگري را به اتحاديه اروپا در مناطق پيراموني خود نميداد، اما پس از پايان اين جنگ و فروپاشي نظام دوقطبي، اتحاديه اروپا فرصت بيشتري براي بازيگري در عرصه منطقه اي و بين المللي پيدا كرد و مناطق و كشورهاي خارج شده از بلوك شرق نيز فرصتها، تهديدها و چالشهاي جديدي فراروي اين اتحاديه قرار دادند. اين چالشها در قالب تمايل كشورهاي جديد به عضويت در اتحاديه اروپا و آثار و عواقب تحولات جديد در مناطق شمالي، شرقي و جنوبي اتحاديه ظهور يافته است. روسيه و اتحاديه اروپا همواره به عنوان دو بازيگر مهم و تأثيرگذار در منطقه اوراسيا و در مقياسي كلي تر، در سطح جهان مطرح بوده اند. با توجه به اين امر، بررسي روابط طرفین اهميت خاصي دارد.
روسيه و اتحاديه اروپا، از پيوندهاي فراواني در زمينه دستاوردهاي علمي، مرزهاي جغرافيايي و ميراث فرهنگي غني برخوردارند. با سقوط كمونيسم و گسترش موضوع جهاني شدن، حقيقت وجود وابستگي ميان اين دو قطب بيش از پيش آشكار شده است. روسيه و اروپا شركاي غيرقابل اجتنابي براي يكديگر به شمار مي آيند. عامل جغرافيا بيش از هر عامل ديگري در شكل گيري اين وضعيت مؤثر بوده است.
با توجه به ماهيت متحول روابط بين الملل و بازيگران آن و بروز تغيير و تحولات فراوان در زمينههای گوناگون و نيز دامنه و گستره اين تحولات، همزمان شاهد گسترش همكاريها و نيز افزايش رقابتها ميان بازيگران در عرصه بين المللي و منطقه اي بوده ایم و اين امر سبب شده تا بازيگران براي تأمين منافع خويش به راهكارهاي نويني روي آورند. روابط روسيه و اتحاديه اروپایی نیز در همین چارچوب مورد توجه قرار می گیرد. اين روابط در مسير خود با دگرگونيهایي همراه بوده و به سمت پيچيدگي روزافزون حركت ميكند. در اين کتاب تلاش می شود تا پس از بررسي زمينههای تاريخي روابط ميان روسيه و اتحاديه اروپایی نقش و تاثیر اوکراین بر این روابط مورد واکاوی قرار گیرد.
اوکراین کشوری استراتژیک و با اهمیت برای فدراسیون روسیه محسوب می شود. این اهمیت به اندازه ای است که برژینسکی گفته است: روسیه بدون اوکراین امپراتوری نمی شود، اما با جذب و همراه کردن اوکراین به صورت خودکار تبدیل به یک امپراتوری می گردد. در دهه 90 میلادی، سیاستمداران روس همواره در گفته های خود به اهمیت اوکراین اذعان داشته و بعضی از آنها از خواست کشور خود مبنی بر بازگشت مجدد اوکراین به روسیه صحبت کرده اند.حتی به دیپلماتهای غربی هشدار داده بودند که کشورهای غربی زحمت ایجاد سفارت کبری در کی یف را به خود ندهند زیرا در مدت 18 ماه به دلیل الحاق اوکراین به روسیه این سفارت خانه ها به واحد کنسولی تبدیل خواهند شد. از طرف دیگر، نگاه غرب و اتحادیه اروپایی به اوکراین بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. در نتیجه بعد از استقلال اوکراین در سال 1991، سیاست خارجی کی یف همواره میان غرب و جمهوری فدراتیو روسیه در نوسان بوده و حفظ تعادل در روابط با طرفین، از مهمترین مسائل فراروی سیاست خارجی این کشور بوده است. با توجه به پیوند های تاریخی، روسیه در جمهوری های سابق خود، به ویژه اوکراین نفوذ قابل توجهی داشته است. ولی از سوی دیگر، این کشور به عنوان کشوری مستقل، خود را به برقراری رابطه ای منطقی با غرب نیازمند دیده است. از زمان فروپاشی اتحاد شوروی و کسب استقلال، شرایط ویژه ای پیش روی اوکراین قرار گرفت که آن را به عنوان یک محور ژئوپلتیکی در جغرافیای نوین جهانی پس از جنگ سرد مورد توجه غرب و فدراسیون روسیه قرار داد.
در این کتاب در فصل اول به مبانی نظری پژوهش ( نظریه نو واقعگرایی) پرداخته می شود. در این فصل چگونگی ظهور نئورئالیسم، تقسیم بندی نو واقعگرایی، وجه تشابه و تمایز واقعگرایان تدافعی و تهاجمی، مفروضه های نظریه نو واقعگرایی تهاجمی و تدافعی و نیز تناسب چارچوب نظری با موضوع پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. فصل دوم اهمیت ژئوپلیتیک اوکراین در شرق اروپا را مورد بررسی و مطالعه قرار می دهد، در این فصل تلاش شده است ابتدا در قالب یک مقدمه به اهمیت جغرافیای سیاسی و در بطن آن مبحث ژئوپلیتیک پرداخته شود و همینطور در قسمتهای بعدی به ارائه ی تعریفی از ژئوپلیتیک و همینطور تئوری های ژئوپلیتیک، ژئوپلیتیک اروپا و ژئوپلیتیک اوکراین و در نهایت موقعیت ژئوپلیتیکی اوکراین را از نگاه قدرت ها مورد بررسی قرار بدهد. فصل سوم به بررسی جایگاه ویژه اوکراین در روابط با فدراسیون روسیه در قالب مقدمه ای از دلایل حضور روسیه در این کشور و همینطور عوامل فرهنگی – تاریخی، عوامل ژئوپلیتیکی و همینطور عوامل اقتصادی سیاسی تاثیرگذار بر سیاست خارجی روسیه در قبال اوکراین پرداخته می شود. پس از آن به بررسی تاریخ اوکراین قبل از شوروی و در زمان شوروی و پس از شوروی پرداخته می شود، فصل چهارم به روابط اوکراین مستقل با اتحادیه اروپایی اختصاص یافته است. در قالب اهمیت تاریخی و امروزین اوکراین در شرق اروپا، نگاه اتحادیه اروپایی به اوکراین مستقل، و تمایل اوکراین به غرب و عضویت در اتحادیه اروپایی و ناتو، اولویت های همکاری میان اتحادیه اروپا و اوکراین و سیاست همسایگی اتحادیه اروپا در قالب طرح مشارکت شرقی اتحادیه اروپا با اوکراین پپرداخته شد، فصل پنجم اوکراین در رقابت روسیه و اتحادیه اروپایی را مورد مطالعه قرار می دهد که به مباحثی از جمله اوکراین در دوراهی غرب گرایی یا روسیه گرایی، برخی پیش زمینه های افتراق و اختلاف بین اوکراین و روسیه، گرایش اوکراین به سوی غرب، دلایل و زمینه های بحران اوکراین (2014) و بررسی تاریخی روابط روسیه و اتحادیه اروپا و فراز و نشیب های که در روابط طرفین وجود داشت پرداخته می شود. و در پایان یک نتیجه گیری و ارائه راهکارهای خواهیم داشت.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.