میراث برلوسکونی برای ایتالیا

سید عبدالمجید زواری، کارشناس مسایل بین الملل

طوفان بحران اقتصادی غرب دومین قربانی خود را از سومین قدرت اقتصادی یورو انتخاب کرد، و برلوسکنی نخست وزیر جنجالی ایتالیا با تسلیم در برابر نظر مخالفان جای خود را به ماریو مونتی داد. وی که به مدد ثروت افسانه ای و امپراتوری رسانه ای اش همواره بر اتهام های مالی و اخلاقی چیره گشته بود، با تسلیم در برابر اراده معترضان به طرح ریاضت اقتصادی شگفتی ساز شد. اما برلوسکنی که بود و هفده سال فعالیت سیاسی او چه پیامدهایی برای ایتالیا داشت؟ این یادداشت ضمن بررسی این پرسش چشم انداز ایتالیا پس از ایشان را بررسی می کند .

سوپر میلیاردر همه کاره

برلوسکنی به عنوان ثروتمندترین شخصیت سیاسی جهان، فعالیت های متنوعی را در کارنامه خود دارد. از خوانندگی، ساخت شهرکهای مسکونی، راه اندازی و مدیریت شبکه های متعدد رسانه ای، شرکت های تولید فیلم، بیمه، انتشارات، و مالکیت باشگاه میلان. وی همچنین ریاست حزب “ایتالیا به پیش” را به عهده دارد و طبق فهرست مجله فوربس با سرمایه 9 میلیاردی اش به عنوان هفتاد و چهارمین ثروتمند جهان شناخته می شود. در حقیقت برلوسکنی فردی است که کسب و کار را با قدرت سیاسی ترکیب کرده و تصویر جدیدی از یک سیاستمدار در اروپا و جهان ایجاد کرده است. چهره پر حاشیه ایتالیا نخستین بار در مارس 1994 با شعار “ایتالیا به پیش بتاز” عهده دار سمت نخست وزیری شد و پس از آن دو نوبت دیگر در سالهای 2001 و 2008 نیز موفق شد به مقام نخست وزیری برسد.

میراث هفده سال فعالیت سیاسی

بسیاری از کارشناسان سیاسی با اذعان به تشدید مشکلات ایتالیا در دوران حکومت برلوسکونی، معتقدند پیامدهای دردناک این سومدیریت تا سالها در زندگی مردم حضور خواهد داشت. سیاست های ناکارآمد برلوسکونی، ایتالیا را به ورطه بدهی های عظیم کشانده است و این کشور با بدهی معادل 120 درصد تولید ناخالص داخلی خود بار سنگینی را بر دوش می کشد. از سوی دیگر برخی کارشناسان میل به فردگرایی در برلوسکونی را ناشی از اشتیاق وی به فاشیسم و حس قدرت طلبی می دانند. برلوسکونی با ادعای تجدد گرایی از نخبگان قدیمی فاصله گرفت. وی وعده داد همه چیز را بهتر خواهد کرد اما وعده های او هیچگاه عملی نشد. وی می خواست با ایجاد میلیونها شغل جدید و کاهش مالیات یک انقلاب لیبرال به راه بیاندازد، اما این اقدامات یکجانبه گرایانه نه تنها تاثیر مثبتی نداشت بلکه با افزایش بیکاری در بین جوانان و مهاجرت متخصصان نهایتاً تضعیف مشروعیت دولت را در پی داشت. پرسشی که در اینجا مطرح می شود اینکه چرا با وجود چنین کارنامه تاریکی برلوسکونی که از او به عنوان قذافی ایتالیا یاد می شود توانسته است هفده سال حضور پررنگی در صحنه سیاسی این کشور داشته باشد؟ پاسخ را می توان به مهارت های سیاسی و البته امپراتوری رسانه ای وی مرتبط دانست که توانسته بود اینگونه القا کند در نبود او ایتالیا ورشکسته خواهد شد.

فساد اخلاقی، حاشیه ای پررنگ تر از متن

فساد اخلاقی و بی بند و باری از جمله حاشیه های همیشگی برلوسکونی بوده است. اتهام های بسیاری مبنی بر روابط نامشروع با چهره های مختلف علیه وی مطرح است که البته مرد با نفوذ ایتالیایی هر بار توانسته است به شکلی از اتهام های وارده فرار کند. براساس گزارشی که روزنامه گاردین به نقل از منابع ایتالیایی می نویسد، واسطه ای که عامل ورود زنان به احزاب طرفدار برلوسکونی بوده است به بازیگران و مدل های ایتالیایی پیشنهاد می کرده که در ازای رسیدن به پست های سیاسی و حضور در بخش های مختلف فعالیت های اقتصادی، می بایست در کنار پیرمرد میلیاردر حاضر شوند. در کنار این اتهام ها، شواهد بسیاری نیز مبنی بر نفوذ و فعالیت گسترده برلوسکونی در باندهای مافیایی وجود دارد که برآیند آنها به شدت خشم مردم و به ویژه زنان ایتالیایی را در پی داشته است و این افراد در مقاطع مختلف اعتراض خود به بی اخلاقی نخست وزیرشان را اعلام کرده اند. این موضوع یکی از مهمترین انگیزه هایی بود که پس از استعفای برلوسکونی، زنان ایتالیایی که رفتار وی را توهین به حیثیت ایتالیایی ها می دانستند به جشن و شادکامی بپردازند.

چشم انداز آینده

کارشناسان سیاسی استعفای برلوسکنی را پایان دوره ای خاص در ایتالیا می دانند. دوره ای از رکود و بحران که پیامدهای اسفناکی برای این کشور زیبا داشت. تحت چنین شرایطی بهبود شاخص سهام _ هر چند به صورت اندک _ نخستین واکنشی بود که نشان از امید بازار سرمایه برای ورود به روزهای بهتر از خود نشان داد. تب اعتراض ها به نظام سرمایه داری و گسترش فقر و بی عدالتی نیز که دومینووار در کل اروپا در حال سرایت بود، به صورت موقت در ایتالیا فروکش کرد و  مردم خسته از رکود ترجیح دادند با نگاه مثبت به  ماریو مونتی فرصتی دوباره برای جبران بدهی ها و خروج از بحران به وی بدهند. اتحادیه اروپا نیز امیدوار است این اقتصاد دان کارکشته با اجرای طرح بسته ریاضتی، موجب خروج این کشور از رکود و در نتیجه پیشگیری از سرایت بحران به دیگر مناطق اروپا شود. با این حال مونتی 68 ساله در راه نجات ایتالیا با دو چالش کلیدی روبروست: متقاعد کردن مردم در تدابیر ریاضتی و دیگری متقاعد کردن احزاب مختلف ائتلافی برای حمایت از دولت.

در شرایط فعلی افکار عمومی ایتالیا به شدت نسبت به اجرای بسته ریاضت اقتصادی موسوم به “خون و اشک” بدبین هستند و باور عمومی این است که این طرح می خواهد هزینه زیان های شرکت های بزرگ را از جیب طبقات فرودست جبران کند. بنابراین به نظر می رسد آقای مونتی باید با توجه بیشتر به مقوله عدالت و تمرکز بر اقشار پردرآمد به مردم بقبولاند که فداکاری آنها در راه اصلاحات نهایتاً بهبود اوضاع را در پی خواهد داشت.

مرحله دوم که پیچیده تر است مربوط به حمایت احزاب مختلف برای حمایت از دولت است، چرا که آقای مونتی در مقابل دو حزبی قرار گرفته که از حدود بیست سال پیش با هم در جنگند. برای همین برای اجرای اصلاحات و احیای قدرت سنتی ایتالیا در اروپا پیش از هر چیز به آتش بس و سپس آغاز یک راه طولانی نیاز داریم که با توجه به شرایط فعلی دشوار به نظر می رسد.