محمد واسعی

اندیشکده روابط بین الملل: اوکراین به دلیل اینکه یکی از حساسترین نقاط استراتژیک و حاصلخیز جهان است از نظر امنیتی و اقتصادی مورد توجه کشورهای غربی است. همجواری اوکراین و روسیه سبب شده غرب برای تقویت جبهه ضد روسی و تصاعد بحران در جغرافیای منازعه در کنار طمع ژئوپلیتیکی، تضعیف راهبردی روسیه را در دستور کار قرار دهد‌.
دولت بوش پدر، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کسب مقام رهبری حمله به عراق در جریان تهاجم صدام به کویت را نشانه شکل گیری نظم نوین آمریکایی تلقی و تلاش کرد با اتخاذ سیاست های نظامی این مرجعیت سیاسی را در عرصه بین المللی به اثبات برساند اما در عین ناباوری در انتخابات ۱۹۹۲ شکست خورد. پس از ۸ سال حضور دموکراتها در راس قدرت اینبار بوش پسر در سال ۲۰۰۰ رئیس جمهور شد. چند ماه بعد در سپتامبر ۲۰۰۱ برج های دو قلو منفجر شد و به همین بهانه سیاست تصدی مقام کلانتری نظام بین الملل ماموریت اول آمریکایی ها شد و ارزش امنیتی واقعه ۱۱ سپتامبر فراتر از برخورد با مخالفان و منتقدان گردید و زمینه ساز استقرار و پذیرش نظم نوین بین المللی با محوریت آمریکا شد‌. در همین راستا چندین پروژه در دستور کار قرار گرفت. حمله به عراق و افغانستان، حضور موثر در آفریقا، دولت سازی و تضعیف روسیه، چین و ایران نمونه هایی از تلاش اطلاعاتی و دیپلماتیک آمریکایی ها در پروژه نظم نوین جهانی بود.
مسئول پروژه انزوای بین المللی روسیه خانمی به نام ویکتوریا نولند است که مسئول اوراسیا و اروپا وزارت خارجه وقت آمریکا بود. او سال ۲۰۰۴ با سفر به اوکراین در کی یف در ملاقات با مخالفان یانوکوویچ به جفری پایت (سفیر آمریکا در اوکراین) دستور کودتا علیه دولت قانونی را صادر کرد. پیام آمریکایی ها به جهان این بود حتی اگر یک دولت از مسیر انتخابات قانونی به قدرت برسد چنانچه با منافع آمریکا در تضاد باشد به چالش کشیده و برکنار می گردد. سال ۲۰۰۴ غربی ها و آمریکایی ها که اوکراین را دالانی برای حمله به روسیه می خواستند با اجرای پروژه انقلاب رنگی و براندازی آرام با گام گذاشتن در مسیر انقلاب فرانسه، تغییر هویت اوکراینی ها از روسی به اروپایی را دنبال کردند. سازمان سیا با مسلح کردن گروه های ناراضی، برانگیختن شورش های خشونت آمیز، کودتا و جنگ های چریکی به صراحت تضعیف قوای امنیتی روسیه را دنبال می کرد.
ویلیام برنز رییس فعلی سازمان سیا در آن مقطع تاریخی سفیر آمریکا در مسکو بود.
در مقابل پوتین که سقوط اتحاد جماهیر شوروی را بزرگترین فاجعه ژئوپلیتیک قرن بیستم می داند به کمک دستگاه اطلاعاتی امنیتی روسیه دریافته برای رسیدن به هژمون در قاره اروپا و توازن در غرب باید نگاه محوری به اوکراین داشته باشد. پوتین در سال ۲۰۱۲ در نشستی با سفیران و نمایندگان دائمی روسیه با بیان مختصات “روسیه نو” شم ژئوپلیتیک و اطلاعاتی رهبران مسکو را به رخ آمریکایی ها کشید. ترجمه روسیه نو این است که ظرفیت ۱۵ میلیون روس تبار در اوکراین مسیر بازگشت اوکراین به سرزمین مادری را سرعت می بخشد. این رفتار راهبردی روسیه برگ جدیدی به تقویم افول ایالات متحده اضافه کرد. در ۴ دهه گذشته بخش عملیات و تحلیل اطلاعات سازمان سیا به دلیل ناتوانی پیش بینی پیروزی انقلاب اسلامی، فروپاشی شوروی و حمله عراق به کویت با انتقادهای زیادی روبرو بوده است. این ناتوانی ها به دو دلیل بوده است.
نخست، عملیات های غیرمنطقی سازمان سیا و دوم ضعف دستگاه اطلاعاتی و امنیتی آمریکا که ناشی از ساختار معیوب، مدیران افراطی و کارشناسان بی انگیزه است. آمریکایی ها به دلیل زوال سیستم امنیتی و اطلاعاتی قدرت ابتکار و طراحی را از دست دادند. بیش از دو دهه پیش اندرو هورل در کتاب
“نا امنی جهانی” به احتمال شکل گیری جنگ در حوزه بالکان اشاره می کند که برای آمریکا و غرب کمتر حاشیه ای محسوب می شود و تاکید می کند جنگ در این حالت موضوعی برای دخالت بین المللی محسوب می شود و کشورهای غربی نقش عملیاتی دیر و اندکی خواهند داشت، یعنی عملا آمریکا دیگر نه یک ابرقدرت بلکه حتی از کسب عنوان “ابرقدرتی” عاجز است و در این سوی بازی روسیه با اجرای سیاست فعالانه سفارت دونتسک در مسکو را به رغم مغایرت با عرف بین الملل افتتاح کرد تا تصمیم راسخ روسیه برای ایجاد دو جمهوری و حصول اطمینان از ایجاد خطی حائل میان شرق اوکراین و نقاط مرکزی و غربی این کشور با روسیه عملیاتی شود. آمریکایی ها که از به کار بردن جنگ نیابتی با روسیه در اوکراین واهمه دارند به خوبی می دانند که شکست اوکراین به معنای پایان رسمی دوران آمریکا و آغاز دوران نظم جدید جهانی است.