محمدهادی واعظ مهدوی ، نادیا درویش

• سازمان همکاری شانگهای

اندیشکده روابط بین الملل: در تاریخ ۱۵ ژوئن در شانگهای چین سازمانی باهدف برقراری موازنه قوا در مقابل آمریکا و ناتو توسط رهبران چین ،قرقیزستان ،قزاقستان،  تاجیکستان،ازبکستان تحت عنوان سازمان همکاری شانگهای پایه گذاری شد که برگرفته از سازمان شانگهای که در سال ۱۹۹۶ تاسیس شده بود می باشد نام آن با الحاق ازبکستان به این سازمان تغییر یافت و در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۵ این سازمان با پذیرش در خواست هندوستان و پاکستان مبنی بر عضویت در سازمان موافقت نمود و در کوتاه مدت پس از احراز شرایط عضویت کامل این سازمان در اجلاس سران کشورهای عضو در سال ۲۰۱۷ آستانه به عضویت کامل درآمدند .

• اهداف سازمان همکاری شانگهای

لازم بذکر است سازمان همکاری شانگهای از سال ۲۰۰۴ همکاری خود با سازمان ملل را آغاز نموده است و به عنوان عضو ناظر در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت میکند سازمان مذکور که با هدف مقابله با آمریکا و ناتو تاسیس شده بود پس از حادثه ۱۱ سپتامبر و نفوذ روسیه رویکردی امنیتی به موضوعات داشت از این تاریخ  به بعد تغییر راهبرد داده و به سمت اولویت های اقتصادی تغییر مسیر داده است

تقویت همکاری با محورهای سیاسی اقتصادی و نظامی

ضدیت با فعالیت های غیرقانونی ،مبارزه مشترک با تروریسم و بر ضد جدایی طلبی و مهاجرت های غیر قانونی احترام به اصل حاکمیت مشتمل بر دفاع از اصل حاکمیت بر اساس منشور ملل متحد احترام به قرارداد موشک بالستیک  امنیت منطقه ای از اهداف اساسی سازمان همکاری شانگهای می باشد

تاسیس منطقه مبارزه با مواد مخدر در سال ۲۰۰۵ و تشکیل یک گروه ارتباطی بین سازمان و افغانستان (بزرگترین تولید کننده مواد مخدر در منطقه) از گام های اصلی سازمان برای مقابله با پدیده قاچاق مواد مخدر می باشد.

• ایران و سازمان همکاری شانگهای

با مد نظر قرار دادن اهداف و اصول سازمان میتوان نتیجه گرفت که مفاد پیمان سازمان با مطلوبیت های استراتژیک ایران و دکترین نظامی آن همخوانی دارد.. چرا که ایران نیز همواره بر احترام به حق حاکمیت کشور ها و تقویت همکاری های اقتصادی ،استراتژیک و امنیتی تاکیید کرده و به مشارکت کشور های منطقه در گسترش امنیت منطقه ای اعتقاد دارد

اولین ارتباط رسمی ایران با سازمان همکاری شانگهای اجلاس سران ۲۰۰۵ در آستانه می باشد که معاون اول رئیس جمهور در آن شرکت کرده بود در اجلاس سران سالهای ۲۰۰۷_۲۰۰۶ در شانگهای و بیشکک نیز رئیس جمهور ایران شرکت کرده است ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای درآمده است عضویت تام ایران نمایانگر تکمیل یک جبهه جدید سیاسی،امنیتی در منطقه می باشد  و بسط روابط در حوزه های فعالیت سازمان و تمایل به بقا  را در بین اعضا بیشتر میکند  با عنایت به موقعیت  ژئوپلتیکی ایران میتواند این سازمان را حلقه واسط بین آسیای مرکزی و اروپا قراردهد.. ایران در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۰۸ در خواست عضویت کامل خود را مطرح نمود اما بدلیل تحریمات ایران از سوی سازمان ملل متحد در خواست ایران رد شد

اما با توافقات هسته ای برجام رئیس جمهور چین نسبت به عضویت کامل در این سازمان در دیدار و سفر رسمی در سال ۲۰۱۶ به ایران حمایت خودرا از ایران به عنوان عضو کامل اعلام نمود.

با توجه به اولویت‌های موجود برای کشور‌های عضو، شرایط امنیتی منطقه در سایه تحولات افغانستان و همچنین تداوم تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران، نمی‌توان عضویت دائم ایران در سازمان را به‌منزله‌ی گامی بلند در راستای توسعه اقتصادی آن کشور در نظر گرفت. اما با این حال، تردیدی نیست که فراهم آوردن بستری مناسب در راستای گفتگو‌های متداوم سیاسی و امنیتی بین اعضا از سوی سازمان، می‌تواند تدریجاً همگرایی سیاسی بین اعضا را تقویت و زمینه را برای اعتمادسازی و توسعه مناسبات اقتصادی بین ایران و دیگر اعضا فراهم سازد.

در عین حال باید خاطر نشان کرد که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های را نباید در خلا بررسی کرد. امضای برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله بین چین و ایران و پیشبرد گفتگو‌های دوجانبه با روسیه برای توسعه مناسبات راهبردی  را باید پیش‌درآمدی برای برنامه راهبردی و بلندمدت ایران در راستای توسعه همه‌جانبه مناسبات با همسایگان و قدرت‌های نوظهور شرقی دانست؛ برنامه‌ای که با عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگ‌های بیش از پیش به تحقق اهداف خود نزدیک خواهد شد.

حمایت روسیه ووچین از ایران به عنوان کشورهای عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای با در نظر گرفتن موقعیت استراتژیک و ژئوپلتیک ایران و همخوانی اهداف از درخواست عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای استقبال کردند و سرانجام در شهریور ماه ۱۴۰۰ ایران به عنوان عضو کامل سازمان همکاری شانگهای در آمد و در بیست و یکمین اجلاس سران کشورهای عضو ایران هم پا با  تاجیکستان ،قرقیزستان،قزاقستان،بلاروس ،ازبکستان،پاکستان،  ترکمنستان،چین ،هند، مغولستان به عنوان عضو کامل شرکت نمود . عضویت ایران تاثیر بسیار مهمی بر روند همکاری های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی دارد .