محمدهادی واعظ مهدوی ___نادیا درویش

اندیشکده روابط بین الملل: از دیرباز تاکنون عرصه بین الملل عرصه دگرگیسی و تحول بوده است . تحول در هر نقطه ای از جهان واکنش و پیامدهای مثبت و منفی از خود بجای می گذارد پیروزی انقلاب اسلامی نیز موجی از تحول و تغییر را در خاورمیانه و جهان به همراه داشت  بدین گونه که با پیروزی شیرین انقلاب اسلامی ظفر از دشمنان رنگ باخت و گردی از خشم و رعب بر آنان نشست. تاسیس شورای همکاری خلیج فارس نیز از پیامدهای آن می باشد.

.پایه گزاری و تاسیس شورای همکاری اقتصادی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و احساس خطر رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس نسبت به گسترش انقلاب اسلامی و الگو گرفتن جوامع خرد از خیزش های مردمی در ایران و با مد نظر قرار دادن سیاست آمریکا در منطقه برای تشکیل کمربند امنیتی در بهمن ۱۳۵۹ برابر با فوریه ۱۹۸۰ ،رهبران شش کشور حاشیه خلیج فارس یعنی عربستان سعودی ،کویت،قطر،بحرین،عمان و امارات متحده عربی در شهر طائف عربستان و در حاشیه کنفرانس طائف در یک اجلاس غیر رسمی طرح تشکیل شورای همکاری خلیج فارس پایه گذاری کردند.

.اهداف و نحوه ی عملکرد شورای همکاری خلیج فارس

اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس در تاریخ ۲۵ می ۱۹۸۱ امضا و از همین تاریخ وار خود را آغاز کرد.

بااستناد به ماده ۴ منشور شورای همکاری خلیج فارس اهداف آن به شرح ذیل می باشد:

1.ایجاد هماهنگی ،ائتلاف و ارتباط متقابل میان دولتهای عضو سازمان در راستای دستیابی به وحدت میان اعضا

2.تضمین و تقویت روابط،پیوندها و زمینه های همکاری میان مردمان در رشته های مختلف

3.تدوین مقررات یکسان در زمینه های مختلف از جمله امور اقتصادی و مالی ،تجاری،گمرکی و ارتباطات و اموزشی و فرهنگی

4. تشویق پیشرفت های علمی و فناوری در زمینه های صنعت ،معدن ،کشاورزی،منابع آبی و حیوانی؛تشویق ایجاد تحقیقات علمی؛تشویق ایجاد سرمایه گذاری های مشترک و تشویق همکاری های بخش خصوصی برای برآوردن منافع مردمان کشور های عضو

از رو در پیرو اهداف آن هر سال دو اجلاس با شرکت سران شش کشور عضو در جهت تعیین اهداف تحت عنوان نهاد شورای عالی تشکیل می گردد علاوه بر آن وزرای خارجه دول عضو نیز در همین راستا هر سه ماه یکبار جلستاتی را تشکیل می دهند

این سازمان دارای چندین کمسیون تخصصی در خط اهداف خود می باشند که اهم ترین آن عبارتند از:

کمیسیون تخصصی برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی

کمیسیون تخصصی هماهنگی مالی

کمیسیون اقتصادی و تجارت

کمیسیون تخصصی همکاری های صنعتی

کمیسیون تخصصی سیاست های نفتی

کمیسیون تخصصی سیاست های اجتماعی فرهنگی

گرچه تشکیل این سازمان بر پایه همکاری اقتصادی کشورهای عضو بود اما هدف اصلی و کلیدی آن برقراری و تامین امنیت در خلیج فارس و حاشیه آن می باشد.

در خصوص همکاری اقتصادی اعضا نیز ماده ۲۸ منشور سازمان بیان نموده قرار داد همکاری اقتصادی شورای خلیج فارس که در تابستان ۱۳۶۰ مصادف با ۱۹۸۱ تصویب شد،حذف موانع گمرکی بین اعضا و همین طور تجارت خارجی مشترک و هماهنگی سیاست صنعتی و نفتی اعضا را پیش بینی کرده است .

تشکیل نیروهای واکنش سریع از مهمترین اقدامات اعضای شورای همکاری خلیج فارس می باشد که در پایان اجلاس سران کشورهای عضو در کویت با سیزده هزار نیرو برای مقابله با تهدیدات خارجی مورد تاکید قرار گرفت . هرچند که این نیرو نیز فرو پاشید. بااینکه هدف اصلی این سازمان برقراری امنیت بوده اما مخاصمات مسلحانه و اقداماتی در راستای خدشه دار کردن این بخش نمایانگر عمل ضعیف و ناتوان این سازمان بوده است .

. شورای همکاری خلیج فارس وجنگ تحمیلی ایران

پایه ریزی تشکیل این سازمان مبنی بر رعب از وسعت انقلاب اسلامی ایران به وضوح بیانگر سیاست غیر دوستانه شورای خلیج فارس نسبت به جمهوری اسلامی ایران می باشد. با نواختن شیپور جنگ ایران و عراق این شورا به حمایت بی دریغ خود از عراق پرداخت بطوری که بنادر کویت و جزیره استراتژیک بوبیان را در اختیار عراق نهاد از آن سو نیز عربستان و کویت بخشی از هزینه های تسلیحاتی عراق را تامین می کردند شایان ذکر است در طول جنگ روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت از جانب عراق به فروش می رساندند و کمر به همت نابودی ایران بسته بودند لازم به ذکر است در سالهای اخیر نیز کشور های عضو شورا با عقد قرار دادهای امنیتی با ایالات متحده ی آمریکا و ایجاد امکانات برای حضور نیروهای نظامی آمریکا در منطقه و تهیه و تامین تدارکاتی این نیروها (پایگاه جفیر در بحرین و العدید در قطر)نفوذ آمریکا در خلیج فارس را افزایش دادند.

من حیث المجموع روابط ایران و شورای همکاری خلیج فارس دارای نوسانات بسیاری بوده است با عنایت به جایگاه عربستان سعودی در شورای مذکور ،روابط ایران و آن شورا تابع روابط دوستانه یا خصمانه این دو کشور بوده است.