سید عبدالمجید زواری، مدیر اندیشکده روابط بین الملل

اندیشکده روابط بین الملل: در روزهای اخیر گمانه زنی های مختلفی در مورد چرایی عملکرد ضعیف آمریکا در برابر حمله روسیه به اوکراین مطرح شده است. مباحثی همچون اینکه چرا با وجود تبلیغات فراوان، رهبران کاخ سفید اقدام قاطعی برای حمایت از متحد خود انجام ندادند.

در شرایط فعلی به دلایل مختلف قدرت آمریکا نسبت به سالهای گذشته تضعیف شده و امکان مداخله بیشتر در بحران اوکراین را ندارد. در حقیقت آمریکایی ها پس از فروپاشی شوروی با استفاده از خلا قدرتی که به وجود آمده بود، تلاش کردند با هدف فشار هر چه بیشتر بر روسیه، جمهوری های تازه مستقل شده را تحت نفوذ خود در بیاورند و به شکل های مختلف از جمله ایجاد انقلاب های رنگی مختلف، این کشورها را به حوزه نفوذ خود بدل کردند.

با این حال تحت تاثیر بحران های اقتصادی آمریکا، و همچنین ناکامی آمریکایی ها در حمله به خاورمیانه و افغانستان، نهایتاً هیات حاکمه آمریکا به نتیجه رسیده اند که تداوم حضور نظامی آمریکا در کشورهای مختلف، چیزی جز تحمیل خسارت های مالی و انسانی بیشتر به آمریکا ندارد. به همین خاطر طی سالهای اخیر شاهد هستیم که آمریکا خروج تدریجی نیروهای خود در مناطق مختلف از جمله خاورمیانه را دنبال می کند.

از سوی دیگر بر خلاف پرونده های قبل که طرف مقابل آمریکایی ها معمولاً کشوری نسبتاً ضعیف بود، در مقطع فعلی آمریکایی ها می دانند مداخله نظامی آنها در بحران اوکراین به تقابلی سخت میان آنها و روسیه منجر خواهد شد. موضوعی که با توجه به ابعاد گسترده آن آمریکایی ها تمایلی به آن ندارند.

انفعال آمریکا در برابر روسیه و حمایت نکردن از اوکراین، یک پیام خیلی مهم هم برای دیگر متحدان آمریکا دارد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، آمریکا با تبلیغات فراوان تلاش می کرد به عنوان رهبر بلوک غرب و حامی آنها معرفی کند. از این رو با تحمیل قراردادهای مختلف  این کشورها را برای پذیرش نظامیان آمریکایی در خاک خود و همچنین خرید تسلیحات آمریکایی تحت فشار قرار گذاشتند

با این حال عدم مداخله آمریکا در بحران اوکراین این پیام را به دیگر کشورهایی متحد آمریکا می دهد که این کشور دوست و حامی قابل اعتمادی نیست و باید در روابط خود با این کشور تجدید نظر کنند.

 از سوی دیگر انفعال آمریکا در برابر حمله روسیه به اوکراین به این معنی است که یکی این ابرقدرت دچار ضعف شده و در نتیجه باید در نظمی که تحت تاثیر معادلات پس از جنگ دوم شکل گرفته تجدید نظر کرد. بدین ترتیب احتمال حمله چین به تایوان، تنش میان کره شمالی و جنوبی، تنش میان اسرائیل و لبنان یا فلسطین و یا حتی تشدید حملات حوثی ها به عربستان و امارات دور از ذهن نیست.

در مساله اوکراین، پس از فروپاشی شوروی،  آمریکا تلاش کرد با اقداماتی همچون وقوع انقلاب های رنگی و روی کار آوردن حکومت هایی نزدیک به خود،  حوزه نفوذ روسیه را تصاحب کند. در آن مقطع تحت تاثیر پیامدهای فروپاشی شوروی، روسیه قدرت لازم برای مقابله با مداخلات آمریکایی ها را نداشت. ولی در شرایط فعلی با تقویت روسیه و همچنین تضعیف جایگاه آمریکا، رهبران کرملین فرصت را برای تجدید نظر در معادلات منطقه ای و بازپس گیری حوزه های نفوذ خود مناسب دیدند و طرح خود را اجرایی کردند.

به هر سو  با عملکرد ضعیف آمریکا در بحران اوکراین می توان در آینده نزدیک منتظر سلسله رویدادهایی با هدف شکل گیری نظمی جدید متناسب با معادلات نوین قدرت در جهان بود. برای مثال همانطور که در تحولات مربوط به جنگ جهانی دوم، قدرت های جهانی برای افزایش نقش خود را نظم جدید با یکدیگر رقابت می کردند و یا پس از فروپاشی شوروی که شاهد جنگ های متعدد برای پر کردن خلاء قدرت شوروی بودیم؛ در شرایط جدید هم با ارسال پیام ضعف از سوی مقامات آمریکایی، به تدریج شاهد اقدام های تهاجمی قدرت های جدید با هدف افزایش سهم خود در معادلات قدرت جهانی خواهیم بود.