بررسي مفهوم فرماندهي و كنترل(c2)در عمليات هاي نظامي
نويسنده :حسين اژدر

مقدمه
فرماندهی و کنترل از گذشته توسط تحلیلگران و کارشناسان نظامی و استراتژيست هاي بزرگ در سراسر دنيا به عنوان یکی از مهم ترین و أساسي ترين ابزارهاي اداره ي جنگ و میدان هاي مبارزه بوده و هم چنین به عنوان ابزاري اساسی در اختيار فرمانده هان بوده تا بتوانند از لجستيك و نيروي انساني شناسايي شده در اختيار خود ،حد اكثر بهره وري را در جهت پيروزي در تنگنا هاي جنگ ببرند.
بايد توجه داشت كه ، نیاز به بهره وري از سیستم هاي فرماندهی و کنترل در عرصه هاي جدید جنگی با وجود نیاز روز افزون به اطلاعات لحظه اي و با كيفيت بالا و همچنين توليد تصمیمگیري هاي سریع و ماثر در محیط هایی که به سرعت تغییر می کنند بیش از انواع قبلی جنگ ها إحساس شده و نياز ها و فرصت هاي جديدي را در اين حوزه را براي براي فرماندهان رقم زده است.
از سوي دیگر در عصر رشد روز افزون تكنولوژي هاي نوين ارتباطات و اطلاعات امروزي ،تصمیم گیري ها بیش از پیش با اين پيشرفتها تركيب شده و در عرصه ي تصميم گيري و تصميم سازي راهبردي، مشكلات روز افزون و پيچيده تري را به وجود آورده و رقم خواهد زد.
از جمله مشكلات اين عرصه مواجهه با حجم زیاد اطلاعات دريافتي از منابع متعدد كه در نهايت موجبات توليد پيچيدگي هاي بيشتر در عرصه دسته بندي ، پردازش و تحليل و در نهايت بهره وري از آن اطلاعات است كه موجبات سردرگمي را براي فرماندهان و استراتژيست ها به همراه داشته است .
بايد توجه داشت كه در جوامع امروزي كه با عناويني همچون “جامعه اطلاعات محور” از آنها ياد ميشود ،عملیات روي اطلاعات بیش از به دست آوردن اطلاعات اهمیت پیدا کرده است و حتی شاید بتوان آن را از نظر درجه اهمیت هم تراز با محتواي اطلاعات دانست .
بايد توجه داشت عمليات ؛جمع آوري ،دسته بندي ،پردازش،مشخص كردن درجه اهميت و تحليل و رساندن آن اطلاعات به دست درخواست كنندگان و بهره برداران آن اطلاعات و درنهايت در دستور كار قرار دادن آن اطلاعات توسط فرمانده هان و تحليل گران بدونه اغراق و حتي با با كاستي بخش عمده عملياتي است كه بر روي اطلاعات صورت ميگيرد.
با توجه به موارد مطرح شده در فوق و مشخص شدن نقش داده ها و اطلاعات در دوران كنوني در اين نوشته تلاش بر اين است تا مروري اجمالی بر مدل هاي تصمیم گیري ارائه شده در مقوله فرماندهی و کنترل شود، و در نهايت با بررسي مدل هاي متعدد اين عرصه، پيشنهاد مناسبي براي سيستم هاي اطلاعات نظامي شناسايي و يا حتي توليد كنيم.
مفاهيم فرماندهي و كنترل
با توجه به اين كه مبانی نظريه هاي فرماندهی و کنترل (c2) سبقه ي زيادي در علوم نظامي براي هدايت و كنترل و … نيروهاي نظامي دارد باعث شده كه ريشه در علوم متعددي بدواند وعلومی چون تئوري کنترل ،علوم شناختی، تئوري سازمانها، روانشناسي داده ها و اطلاعات ،زيست انساني و فیزیولوژي اجتماعي و تئوري اطلاعات و سازمان هاي اطلاعاتي را با مسائل خود درگير كند.
البته بايد توجه داشت كه ،اصطلاح و تئوري؛ “فرماندهی و کنترل” براي توضیح مباحث گوناگونی از جمله ؛رفتار پیچیده سازمانی ؛کاربرد هاي کامپیوتر و آيتي و آي سي تي ؛شبیه سازي و کمک به توليد تصمیم گیري ها در حالات شبيه سازي شده؛ در فرآیند هاي تصمیم گیري و تصميم سازي؛ درساختار پست هاي فرماندهی؛ در ارتباطات فرماندهي نظامي و غير نظامي؛ و همانطور كه قبلا هم در نوشته جنگ اطلاعات اشاره شد در پردازش اطلاعات نظامي و غير نظامي كاربرد بي بديلي دارد.
براي بدست آوردن تعريف بهتر و دقيق تر از مقولات پيرامون فرآيند “فرماندهي و كنترل” ميتوان به تعريف هاي متعددي كه از سوي سيستم هاي نظامي و غير نظامي متعدد ،توليد شده و مورد استفاده قرار ميگيرد اشاره كرد.
ارتش ايالات متحده فرماندهی و کنترل را ،اعمال قدرت و جهت دهی یک فرمانده که به درستی انتخاب و تعیین شده، به نیرو هاي منسوب به خود را در انجام مأموریت را “فرماندهي و كنترل” تعريف كرده است.
ارتش ايالات متحده ،فرماندهی و کنترل عملیات را از طریق چیدمان پرسنل، تجهیزات ،ارتباطات، امکانات و روش هاي به کار گرفته شده توسط فرمانده در برنامه ریزي، هدایت، هماهنگی و کنترل نیروها و عملیات در راستاي اجراي مأموریت را مدنظر دارد.
اين تعريف از سوي ارتش ايالات متحده براي اين مفهوم نشان می دهد که “فرماندهی و کنترل” در وهله اول یک “تابع مدیریتی “است که از طریق سازماندهی و هماهنگی پرسنل، تجهیزات، ارتباطات و سایر منابع محقق می شود.
برخی فرماندهی و کنترل را به عنوان “بسته هاي مدیریتی هر سیستم” نیز تعریف کرده اند.
اين محققان هم چنین عنوان کرده اند که شباهت زیادي بین بحث فرماندهی و کنترل و مدیریت سیستم هاي غیر نظامی وجود دارد و به جز موضوع ریسک شخصی سایر تفاوت ها مربوط به درجه هستند و نه نوع.
طي اين مقوله يعني “فرماندهي و كنترل” ميتوان به تعاريف كلي تري نيز اشاره كرد از جمله :
فرماندهی نظامي كه همان اختیار واگذار شده به یک فرد از نیرو هاي مسلح خبره براي هدایت، هماهنگی و کنترل نیرو هاي نظامی را ميتوان فرماندهی نامید.
بايد توجه داشت كه يك سيستم” فرماندهی و کنترل” ایده آل می بایست تنها اطلاعاتی را منتقل کند که به فرمانده کمک می کند مفهوم فرمانش را انتقال داده و بهترين توجيه را با كوتاه ترين كلمات ادا كند.
طبق نظريه فوق الذكر عنوان ميشود که ذات فرمان و دستور كارها براي نيرو هاي تحت امر فرمانده در فرآیند شناختی فرمانده نهفته است و در حالت ایده آل فرمانده یک مفهوم قبلی از اعمال محتمل الوقوع که خود یا سیستم فرماندهی و کنترل آنها را تحریک یا بر انگیخته می کنند را داراست، تا بتواند بر اساس آن به دنبال اطلاعات خاصی باشد.
همانطور كه طي مفاهيم مطروحه بالا ذكر شد فرماندهی و کنترل،به کار بردن اختیار و رهبري توسط یک فرمانده مشخص بر روي نیرو هاي تحت امر وي در راستاي تحقق یک مأموریت خاص و مد نظر فرماندهي است.
در واقع عملیات فرماندهی و کنترل تلاش ميكند با استفاده از سازماندهی لجستيك پرسنلي ،تجهیزاتي و ارتباطاتي ؛ امکانات و رویه هایی که توسط یک فرمانده در برنامه ریزي، هدایت، هماهنگی و کنترل نیرو ها و کارها مورد استفاده قرار می گیرند را در راستاي تحقق مأموریت محوله به كار برد.
نكته كلي كه بايد در اينجا همواره مورد توجه باشد اين است كه به طور کلی مفهوم فرماندهي و كنترل مفهومي كوانتمي و پويا است و همواره تعریف واحدي درباره فرماندهی و کنترل وجود ندارد تا آنجاكه حتی در جایی دیگر فرماندهی و کنترل به صورت “فرآيند سازمانی تصمیم گیري ” نيز تعریف شده است.
نحوه عملكرد سیستم فرماندهی و کنترل با توجه به امکانات، تجهیزات، ارتباطات ،رویه ها و پرسنل مورد نیاز فرمانده در جهت برنامه ریزي، هدایت و کنترل کار هاي نیرو هاي تحت امر فرمانده و مطابق با مأموریت وي به او منسوب شده است.
نقش سیستم فرماندهی و کنترل در ماموريت هاي محوله “ترسیم تصویري کلی و روشن براي فرمانده” است تا فرمانده بتواند نقش فرماندهي خود را با گرفتن تصمیماتی به شدت فعل و انفعالی در یک سیستم عملياتي به خوبي بازي كند.
طي عمليات و فورمول فرماندهی و کنترل سه مسئولیت اساسی وجود دارد براي “فرماندهي و كنترل وجود دارد كه همانا ،فراهم کردن اطلاعات لازم براي توسعه و بهبود مفاهیم فرمان براي فرماندهان و انتقال صحیح، وفادارانه، صادقانه و شفاف مفاهیم فرمانها به سمت پایین زنجیره هاي فرمان و در نهايت انتقال سریع و شفاف شکست هاي کشف شده یا قریب الوقوع از مفاهیم فرمان به سمت بالاي زنجیره هاي فرمان است كه طي پي گيري صحيح اين سه مرحله از فرماندهي و كنترل در عمليات هاي نظامي ميتوان به نتايج مورد مثبت پيش بيني شده و مورد انتظار دست يافت.
البته بايد توجه داشت كه در دام پيچيدگي هاي فرآيند فرماندهي و كنترل نبايد فرو رفت چرا كه همانند يك باتلاق ما را از اهداف عمليات دور خواهد كرد .
در واقع “فرماندهي و كنترل” هدف عمليات نيست بلكه ابزاري است در خدمت فرماندهان براي به سرانجام رساندن عمليت به نتيجه ي مورد نظر و أحيانا مطلوب .
بايد توجه داشت كه كنترل همان اعمال نفوذ فیزیکی و غير فيزيكي با هدف اطمینان حاصل کردن از به ثمر رسيدن عمليات است تا ناخود آگاه يا عمدا عمليت از مثير اصلي خود منحرف نشود.
مفهوم کنترل كه رابطه تنگاتنكي با عامل زمان دارد نقش اساس مهمي در تصمیمات همه فرماندهان ارتش را بازي كرده و در نتیجه آن مفاهیم مربوط به کنترل باید نظم سلسله مراتبی را رعايت كرده و در جاي خود قرا گیرند تا با هم سازگار باشند وباعث هرج و مرج در سازمان عمليات نشوند.
در نهايت:
در نهايت می توان گفت با وجودیکه “فرماندهی و کنترل” بر روي طراحی سیستم هاي مدیریت و سازماني و نيز توسعه و پیاده سازي برنامه ها و مديريت تعارض و به خصوص سازماني و فردي تمرکز دارد همانا “کنترل” به تعریف و تنظیم سیستم هاي عامل یا فعالیت ها از طریق بازخورد فرماندهي توجه عمده را مبذول داشته است.
به علاوه “فرماندهی و کنترل” و “فرماندهی” هر دو اعمال قدرت در عمده مدیریت هاي عمليات نظامي را تشكيل ميدهد تا از به ثمر رسيدن عمليات اطمينان حاصل كرده و در نهايت خطاهاي عملياتي نيروهاي تحت امر فرمانده و حتي خطاهاي فرماندهي را بعبود بخشد.
به واقع “کنترل” در عمليات نظامي از سوي فرماندهان بیشتر به مثابه شرح وظايف و روش هایی براي تضمین تحقق صحیح اهداف از پيش تعيين شده نظامي و استراتزيك فرماندهان بوده و مورد استفاده قرار می گیرد تا بتواند عمليات را به سرمنزل مقصود رسانده و بيروزي را نويد دهد.