آکادمی
انتشارات
دپارتمان ها
فروشگاه
تلویزیون 
افزایش زیاد در قیمت گندم و سوخت، با پیامدهای سیاسی نامشخص آن، تاکنون تأثیرات اصلی جنگ اوکراین بر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. اما تحولات دیپلماتیک و نظامی نیز مهم است، همانطور که کارشناسان گروه بحران در این دیدگاه از کل منطقه توضیح می دهند.
مترجم: اباصلت غریب (دانشجوی ارشد مطالعات منطقهای گرایش مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا )
اندیشکده روابط بین الملل: افزایش زیاد در قیمت گندم و سوخت، با پیامدهای سیاسی نامشخص آن، تاکنون تأثیرات اصلی جنگ اوکراین بر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. اما تحولات دیپلماتیک و نظامی نیز مهم است، همانطور که کارشناسان گروه بحران در این دیدگاه از کل منطقه توضیح می دهند.
جنگ در اوکراین که پس از تهاجم روسیه به وقوع پیوست هنوز در مراحل آغازین خود است. اما در حالی که هنوز برای سنجش تأثیر کامل جنگ بر بحران‌های خاورمیانه و شمال آفریقا خیلی زود است، واضح است که پیامدهای آن چند بعدی خواهد بود. اثرات آن تا کنون محدود به حوزه نظامی است، اما در عرصه سیاسی نیز دیده می شود و طرفین درگیری در مقابل یکدیگر و جهان خارج قرار می گیرند. برای اقتصادهای پرتنش منطقه و قراردادهای اجتماعی، عواقب آن می تواند ویرانگر باشد.
برخی از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بیش از حد به واردات مواد غذایی و انرژی وابسته هستند که آنها را به ویژه در برابر شوکهای اقتصادی ناشی از بحران اوکراین آسیب پذیر میکند. برخی از کشورها مقادیر زیادی گندم از اوکراین و روسیه خریداری می کنند. در حالی که برخی مانند کشورهای عربی خلیج فارس دارای ذخایر زیادی هستند، برخی دیگر مانند لبنان ذخایری ندارند که احتمال کمبود را بسیار واقعی میکند. در حالی که هنوز کسی واردات گندم روسیه را تحریم نکرده است، واردکنندگان در خرید گندم از روسیه به دلیل مشکلات در انتقال وجوه به شرکت‌های روسی و بیمه کشتی‌ها با مشکلات فزاینده‌ای مواجه هستند. اتکا به نفت و گاز وارداتی نیز مشکل ساز است. کشورهایی مانند مصر، ایران، عراق، لیبی و برخی کشورهای عربی خلیج فارس که خودکفا هستند یا حتی نفت و گاز صادر می کنند، ممکن است از رکود در امان بمانند، در حالی که کشورهای دیگر مانند لبنان، فلسطین، اردن، یمن و تونس. ممکن است با مشکلات اقتصادی مواجه شوند با اینکه جمعیت آنها از درجه محرومیت بیشتری رنج میبرند.
از نظر سیاسی، متغیرهای زیادی وجود دارد. در سرتاسر منطقه و در داخل کشورهایی که درگیر جنگ داخلی هستند، بازیگران سیاسی عموما از همسویی آشکار با روسیه یا اوکراین/غرب دوری می کنند و تاکنون ترجیح می‌دهند از داشته های خود پاسداری کنند و منافع خود را حفظ کنند. و تنها دولت های ایران و سوریه، علاوه بر حزب الله لبنان و حوثی ها در یمن، همبستگی خود را با روسیه اعلام کرده اند. در مورد مخالفان خود، آنها در تلاش برای ایجاد تعادل بر روی یک طناب محکم با جلب نظر روسیه و کشورهای غربی با یکدیگر و تلاش برای ایفای نقش میانجی مانند اسرائیل هستند. پذیرش گزینه های سیاست غرب، همانطور که در رای مجمع عمومی سازمان ملل متحد در محکومیت تهاجم روسیه نشان داد، اغلب نتیجه فشار دیپلماتیک غرب بوده است. مانند موارد مصر و امارات متحده عربی – نه در نتیجه داوطلبانه واقعی با این سیاستها. در عین حال، دشواریهای دیپلماتیک یا احساس فرسودگی کمکهای مالی علاقهمندان به بحران‌های منطقهای، مانند درگیری اسرائیل و فلسطین، فروپاشی اقتصادی لبنان، یا تهدید فزاینده قحطی در سوریه یا فاجعه انسانی در یمن را کاهش داده است. علاقه به این بحران ها احتمالاً توسط بازیگران بین المللی که درگیر حوادث فوری در اروپا هستند، کاهش خواهد یافت.
نقشه راه ما در زیر، تحلیلگران گروه بحران نگاه دقیقتر به چگونگی تغییر موضع بازیگران سیاسی در خاورمیانه و شمال آفریقا (به ترتیب حروف الفبا) در پاسخ به حمله روسیه به اوکراین دارند.
- الجزایر
- مصر
- کشورهای عربی خلیج فارس
- ایران
- عراق
- اردن
- لبنان
- لیبی
- مراکش و صحرای غربی
- فلسطین
- سوریه
- تونس
- یمن
الجزایر
الجزایر نسبت به سایر کشورهای شمال آفریقا در برابر اثرات اقتصادی حمله روسیه به اوکراین آسیب پذیرتر است، زیرا واردات گندم از این دو کشور به الجزایر بیش از 3 درصد واردات این کشور نیست. به گفته وزارت کشاورزی، ذخایر ملی تا ژانویه 2023 برای پاسخگویی به تقاضای داخلی کافی خواهد بود. علاوه بر این، الجزایر یکی از صادرکنندگان عمده نفت و گاز است، بنابراین قیمت های بالاتر نفت و گاز جبران افزایش صورتحساب مواد غذایی است.
در جبهه دیپلماتیک، الجزایر برای فاصله گرفتن از روسیه تحت فشار غرب قرار گرفته است. در هفته‌های اخیر، ایالات متحده، ایتالیا و اسپانیا از مقامات الجزایری خواسته‌اند تا صادرات گاز طبیعی به اروپا را که به دنبال کاهش وابستگی خود به گاز روسیه است، افزایش دهند. به نظر می رسد رئیس جمهور عبدالمجید تبون تمایل به پذیرش دارد، اما به شرطی که ایالات متحده و اروپا در خرید تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه توسط الجزایر دخالت نکنند و دولت های اروپایی از حمایت از موضع غرب در مناقشه صحرای غربی خودداری کنند.
در 2 مارس، الجزایر از رای دادن به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در محکومیت حمله روسیه به اوکراین ممتنع و در 7 آوریل به قطعنامه تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر رای منفی داد. او استدلال کرد که مکانیسم های سازمان ملل برای بررسی نقض حقوق بشر در محل به شیوه ای بی طرفانه و بی طرفانه برای تحقق عدالت برای همه قربانیان ضروری است.
مصر
مصر به ویژه در برابر شوک های اقتصادی و سیاسی حمله روسیه به اوکراین آسیب پذیر است. این کشور بزرگترین خریدار گندم در جهان است و 80 درصد واردات خود را به روسیه و اوکراین وابسته است. قطع واردات به دلیل جنگ به این معنی است که دولت با چالش پیچیده ای روبرو است، زیرا باید در عین حال تلاش برای جذب ضربه افزایش قیمت مواد غذایی به دنبال تامین کنندگان جدید باشد. گزارش ها حاکی از آن است که قیمت نان بدون یارانه از ابتدای تهاجم تاکنون 50 درصد افزایش یافته است، در حالی که قیمت بالاتر ذرت (که در علوفه استفاده می شود) باعث تورم قیمت گوشت و ماهی تولید شده در مزرعه می شود. علاوه بر این، بازدیدکنندگان روسی و اوکراینی حدود یک سوم از کل بازدیدکنندگان مصر را تشکیل می دهند. هر گونه کاهش قابل توجهی به صنعت گردشگری که منبع اصلی اشتغال و ارز خارجی است، آسیب می رساند.
دولت اقدامات اضطراری را برای جلوگیری از تأثیر مستقیم قیمت‌های بالاتر مواد غذایی اتخاذ کرده است، اما پیامدهای اقتصادی گسترده‌تر همچنان نامشخص است. مقامات صادرات مواد غذایی اصلی مانند گندم، لوبیا، عدس و ماکارونی را ممنوع کردند و در تلاش برای تقویت ذخایر محلی، مشوق‌ها و مقررات جدیدی را برای تولیدکنندگان محلی گندم وضع کردند. علاوه بر این، رئیس جمهور عبدالفتاح السیسی محدودیت بالایی برای قیمت نان بدون یارانه اعمال کرد. بنابراین، درد ناشی از گرانی بر روی جمعیت به طور کلی باید فعلا محدود باقی بماند. با این حال، قیمت های واردات بالاتر و درآمدهای گردشگری کمتر احتمالاً کسری حساب جاری را افزایش می دهد. در اواخر ماه مارس، مقامات برای پر کردن شکاف، نرخ های بهره را افزایش دادند و نرخ ارز را کاهش دادند و در آوریل، عربستان سعودی 5 میلیارد دلار در بانک مرکزی مصر سپرده گذاری کرد و متعهد شد که 10 میلیارد دلار سرمایه گذاری کند. قطر همچنین پنج میلیارد دلار سرمایه گذاری پیشنهاد کرد و امارات متحده عربی قول داد سهام شرکت های فهرست شده در بازار محلی را به ارزش دو میلیارد دلار خریداری کند. با این حال، کاهش ارزش پول احتمالاً درآمد مصری‌های طبقه متوسط یا متوسط رو به پایین را کاهش می‌دهد، به‌ویژه که در شرایط کنونی با مشکل مواجه هستند.
” شرایط زندگی می تواند مردم را به شورش های خودجوش سوق دهد”
سرکوب جنبش‌های مخالف به این معنی است که هر تلاش سازمان‌یافته برای به چالش کشیدن سیاست‌های دولت بعید است موفق شود، اما شرایط بد زندگی می‌تواند مردم را به شورش‌های خودجوش سوق دهد. گستردگی ناآرامی ها می تواند شکاف های موجود در نیروهای امنیتی را آشکار کند.
مصر با توجه به بحران اوکراین در یک وضعیت دیپلماتیک بحرانی قرار دارد. بلافاصله پس از تهاجم، قاهره از محکوم کردن مسکو به دلیل تلاش برای بی طرف ماندن خودداری کرد. از زمان به قدرت رسیدن سیسی، مصر و روسیه از روابط عالی برخوردار بوده اند، همانطور که در نشست های سالانه «2+2» بین وزرای خارجه و دفاع هر دو کشور تأیید شد. مقامات مصری به ویژه در تلاش برای کاهش وابستگی این کشور به ایالات متحده در این زمینه، بر تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه تکیه کرده اند. این روابط رو به رشد همچنین نتیجه روابط پیچیده و پرنوسان قاهره با واشنگتن است که تحت تأثیر تنش‌ها بر سر نقض حقوق بشر و سایر موضوعات قرار گرفته است.
با وجود این، مصر به دلیل موضع بی طرفانه خود در جنگ اوکراین تحت فشار فزاینده آمریکا و اروپا قرار گرفته است. در اوایل ماه مارس، سفرای گروه 7 در قاهره با صدور بیانیه ای مشترک از دولت خواستند به قطعنامه محکومیت تهاجم روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل رای مثبت دهد. مصر به این درخواست پاسخ داد. بلافاصله پس از رای گیری، ایالات متحده قصد خود را برای فروش جنگنده های F-15 به مصر اعلام کرد، که باعث شد تحلیلگران نظامی حدس بزنند که قاهره می تواند تصمیم قبلی برای خرید Su-35 روسیه را لغو کند. اما در هفته بعد، سیسی و رئیس جمهور پوتین در مورد ادامه همکاری دوجانبه در تعدادی از پروژه ها گفتگو کردند که نشانه ای از عدم آمادگی قاهره برای قطع روابط با مسکو بود.
کشورهای عربی خلیج فارس
انتظار می رود کشورهای عربی خلیج فارس به عنوان صادرکنندگان نفت و گاز، از افزایش قیمت نفت و گاز در نتیجه بحران اوکراین سود ببرند. به عنوان مثال، عربستان سعودی برای متعادل کردن بودجه خود نیاز دارد که قیمت نفت خام کمتر از 70 دلار در هر بشکه باشد. پس از تهاجم، قیمت به طور قابل توجهی افزایش یافت و به بالای 130 دلار در هر بشکه رسید، قبل از اینکه به کمتر از 100 دلارثابت شود، و پس از تحریم اعمال شده توسط جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده بر واردات نفت روسیه، دوباره افزایش یافت. برای رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس، با توجه به اینکه درآمد دولت در طول همه‌گیری COVID-19 کاهش یافته بود، از افزایش قیمت استقبال می‌شود. در عین حال، با توجه به جمعیت کم، درآمد سرانه بالا و تأسیسات بزرگ ذخیره گندم، کشورهای عربی خلیج فارس نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر دارای حائل بیشتری برای محافظت در برابر شوک های عرضه و افزایش قیمت کالاهای کشاورزی هستند.
” افزایش قیمت نفت آمریکا را بر آن داشته است که کشورهای عربی خلیج فارس را برای افزایش تولید تحت فشار بگذارد، چیزی که آنها در برابر آن مقاومت کرده اند”
افزایش قیمت نفت آمریکا را بر آن داشته است که کشورهای عربی خلیج فارس را برای افزایش تولید تحت فشار بگذارد، چیزی که آنها در برابر آن مقاومت کرده اند. با وجود عملیات بسیج که توسط دولت بایدن در هفته‌های پس از تهاجم و سفر بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا به عربستان سعودی و امارات انجام شد، دو کشور به تعهدات قبلی خود در مورد میزان تولید پایبند ماندند. ولیعهد سعودی که از دریافت تماس تلفنی بایدن خودداری کرد، گفت که پادشاهی به توافق اوپک + با روسیه متعهد است که تولید ماهانه 400 هزار بشکه در روز افزایش می‌دهد. در مورد امارات، کمتر تعیین کننده بود. یوسف العطیه، سفیر ابوظبی در واشنگتن، گفت که امارات اوپک را تحت فشار قرار خواهد داد تا سطح تولید بالاتری را در نظر بگیرد. این بیانیه به خودی خود به کاهش قیمت ها کمک کرد، اما امارات تاکنون این موضوع را اجرا نکرده است. در عوض، سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی گفت که امارات همچنان به اوپک پلاس متعهد است. در همین حال، قطر نشان داد که تمایل دارد به کشورهای اروپایی کمک کند تا وابستگی خود به روسیه برای انرژی را از بین ببرند و قرارداد گازی با آلمان امضا کرد.
این بحران کشورهای عربی خلیج فارس را در یک وضعیت دیپلماتیک دشوار قرار داده است. این کشور موضعی عمدتا مبهم در قبال تجاوز روسیه به اوکراین اتخاذ کرده و از هر دو طرف خواستار خویشتنداری شده است. دولت‌های عربی خلیج‌فارس شراکت نزدیک با ایالات متحده دارند، اما بیشتر آنها روابط قوی‌تری با روسیه در تلاش برای تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود ایجاد کرده‌اند و بنابراین تمایلی به خصومت آشکار با هر یک از طرفین ندارند. در ابتدا، قطر و کویت محتاطانه خواستار یک راه حل دیپلماتیک با به رسمیت شناختن تمامیت ارضی اوکراین شدند. ظرف یک ماه پس از آغاز درگیری، قطر در مجمع سالانه دوحه، سکویی را برای ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین فراهم کرد – اقدامی که با استانداردهای خلیج فارس به‌طور غیرعادی جسورانه بود.
برای ریاض و ابوظبی، واکنش آنها به بحران اوکراین در پس زمینه ناامیدی فزاینده از ایالات متحده، نزدیکترین شریک امنیتی آنها، آشکار شده است. آنها خروج آمریکا از منطقه را تصور می کنند و به این باور رسیده اند که نمی توان روی ایالات متحده حساب کرد. اظهارات امارات متحده عربی مبنی بر مشارکت راهبردی فزاینده خود با روسیه در زمان وقوع تهاجم، همراه با ممتنع از رای گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد قطعنامه محکومیت تهاجم روسیه و آنچه در مورد امتناع ولیعهد محمد بن زاید از دریافت تماس تلفنی ذکر شد. بایدن این احساس را منعکس می کند. (رای ممتنع امارات به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که سه روز بعد صادر شد مرتبط بود که شامل متن پیشنهادی امارات در طبقه‌بندی حوثی‌های یمن به عنوان “سازمان تروریستی” بود که به لطف رای ممتنع روسیه تصویب شد). به نظر می‌رسد که ایالات متحده سخت کار کرده و در نهایت موفق شده است تا اطمینان حاصل کند که همه کشورهای عربی خلیج فارس به ترتیب در 2 و 24 مارس در پس قطعنامه‌های اول و دوم مجمع عمومی درباره اوکراین هستند (به قطعنامه 7 آوریل مبنی بر تعلیق روسیه از شرکت رای منفی داد. شورای حقوق بشر سازمان ملل). در حالی که هیچ کشور خلیجی حاضر نیست این تصور را ایجاد کند که در کنار روسیه است، از ترس خشم غرب، عربستان سعودی و امارات از نشان دادن نارضایتی خود از ایالات متحده در این بحران تردیدی نداشته اند.
ایران
سهم روسیه ۲ تا ۳ درصد از تجارت خارجی غیرنفتی ایران است. با این حال، با توجه به اهمیت فزاینده خرید گندم به دلیل خشکسالی که تولید داخلی را با مشکل مواجه می کند، غالب کالاهای کشاورزی در واردات ایران قابل توجه است. اگر این روند تا سال 2023 ادامه یابد، وابستگی ایران به گندم وارداتی افزایش می‌یابد و نگرانی از تأثیر منفی جنگ اوکراین بر این کشور را افزایش می‌دهد.
” اگر مذاکره کنندگان موفق به احیای برجام شوند، نفت ایران 1 تا 1.5 میلیون بشکه در روز به بازار جهانی اضافه خواهد کرد”
اگر مذاکره کنندگان موفق به احیای برجام شوند، نفت ایران 1 تا 1.5 میلیون بشکه در روز به بازار جهانی اضافه خواهد کرد. مقادیر اضافی نفت به کاهش قیمت های جهانی کمک می کند، قیمت هایی که از آغاز حمله به اوکراین به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در همین حال، ایران با وجود تحریم ها به دنبال فرصت هایی برای تجارت با روسیه است.
عراق
اعتراضات در چندین استان جنوبی در یک ماه گذشته به دلیل افزایش قیمت کالاهای اساسی غذایی مانند غلات و روغن آفتابگردان، که هر دو وارداتی از عراق از اوکراین و روسیه هستند، آغاز شده است، اگرچه عراق، بر خلاف سایر کشورهای منطقه، کاملاً نیست. وابسته به هر دو کشور به دلیل قیمت های بالا در سطح جهانی، پیش بینی می شود هزینه واردات غلات عراق سه برابر شود و از 900 میلیون دلار در سال های 2020-2021 به 3 میلیارد دلار در سال های 2021-2022 برسد. اثرات جنگ اوکراین نیز همزمان با اثرات ناشی از خشکسالی شدید در طول برداشت سال 2021 است، زمانی که 37 درصد کشاورزان از افت محصول رنج بردند و دولت را مجبور به خرید گندم بیشتر از خارج کرد و برنامه های ناکارآمد توزیع مواد غذایی عراق این مشکلات را تشدید کرد. بر اساس سیستم عمومی جیره‌بندی مواد غذایی، دولت گندم می‌خرد و آن را در کارخانه‌های خصوصی توزیع میکند، اما به خرید آرد از آنها، اغلب با قیمت‌های متورم، باز می‌گردد و آن را به صورت رایگان بین خانواده‌های فقیر توزیع میکند. در حالی که جیره بندی ممکن است نیازهای فوری فقیرترین عراقی ها را کاهش دهد، دولت تنها در صورت بالا ماندن قیمت جهانی نفت می تواند هزینه های قبض مواد غذایی را افزایش دهد. اگر قیمت نفت کاهش یابد، مقامات بغداد ممکن است مجبور شوند سایر مخارج مانند حقوق بخش دولتی را کاهش دهند که می تواند باعث ناآرامی های مدنی شود.
درآمد عراق تقریباً به طور کامل به فروش نفت خام وابسته است. این واقعیت که تنها بخش کوچکی از آن را به صورت محلی تکرار می کند، ضعف اصلی آن است. افزایش هزینه های انرژی در سطح جهان نیز اثرات متفاوتی در مناطق مختلف عراق داشته است. در حالی که دولت همان قیمت سوخت را از طریق یارانه در مرکز عراق حفظ کرده است، قیمت ها در اقلیم کردستان دو برابر شده است و باعث ایجاد صف در پمپ بنزین ها و همچنین شهرهای مجاور مانند موصل شده است.
تأثیر جنگ اوکراین از نظر سیاسی نیز قابل توجه بوده است. در حالی که عراق، مانند بسیاری از کشورهای عربی دیگر، از جانبداری در مناقشه خودداری کرده است، بین دو بلوک اصلی که پس از انتخابات اکتبر 2021 پدیدار شد، اختلافاتی وجود دارد. برخی از آنها در ائتلاف سه جانبه برنده هستند که شامل جنبش صدر و کردستان می شود. حزب دموکرات اتحاد سنی “حاکمیت” وجود تجاوز روسیه را پذیرفته است، در حالی که شبکه هماهنگی شیعی که عمدتا از احزاب متحد ایران تشکیل شده است، بیشتر با نگرانی های امنیتی روسیه در مورد ناتو همدردی می کند. عراق با انعکاس نفوذ لابی طرفدار ایران، از رای گیری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 2 مارس برای محکومیت تهاجم روسیه خودداری کرد. او به قطعنامه دوم در 24 مارس رای مثبت داد که خواستار دسترسی به کمک های بشردوستانه و حفاظت در اوکراین بود، اما تنها پس از فشار شدید ایالات متحده و اروپا. سپس او بازگشت و در 7 آوریل از رای دادن به تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر خودداری کرد.
در اقلیم کردستان، روابط تا حدودی پیچیده تر است. دولت اقلیم کردستان از مدت ها قبل به غرب نزدیکتر از رهبری در بغداد دیده می شد. اما در حالی که اقلیم کردستان برای امنیت خود به حمایت نظامی و سیاسی غرب متکی است، سرمایه گذاری های کمک مالی در سال های 2016-2017، زمانی که دولت اقلیم کردستان با ورشکستگی مواجه شد، مدیون روسیه است. از آن زمان، شرکت انرژی روسیه (روس نفت) 60 درصد از سهام خط لوله اصلی نفت منطقه را به دست آورده است. علاوه بر این، بر خلاف کشورهای غربی، روسیه با همه پرسی استقلال که اقلیم کردستان در سپتامبر 2017 برگزار کرد، مخالفت نکرد. از سوی دیگر، مقامات دولت منطقه ای از لحن آشتی جویانه نسبت به مناطق تحت کنترل جدایی طلبان اوکراین استفاده کردند. علاوه بر این، دادگاه عالی فدرال عراق اخیراً علیه فروش نفت مستقل توسط دولت اقلیم کردستان رای داد.
اردن
عمّان در ماه مارس به دو قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره بحران اوکراین رای مثبت داد، اما از رای دادن درباره تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر خودداری کرد. اردن چندان به روسیه یا اوکراین وابسته نیست، زیرا غذا و سوخت خود را عمدتا از منابع دیگر تامین می کند. دولت اعلام کرد که کشور ذخایر گندم کافی برای 9 ماه دارد که به گفته او کشور را از اثرات سوء اختلال در شبکه های عرضه جهانی مصون می کند.
اردن شاهد افزایش قیمت است که عمدتاً در ماه رمضان مشکلاتی را ایجاد می کند، اما این به دلیل عملیات سودجویانه بازرگانان است. دولت سعی کرده با تعیین سقف قیمت برای کالاهایی مانند برنج، روغن خوراکی و گاز و مجازات متخلفان این مشکل را برطرف کند. دولت همچنین برای جلوگیری از تورم زمانی که قیمت کالاها در سطح جهانی افزایش می یابد، از این کالاها حمایت نسبی می کند. جهش قیمت بنزین که انتظار می رفت در آوریل اتفاق بیفتد رخ نداد. در مورد سوخت گرمایشی که به صورت لیتری به فروش می رسد، قیمت آن 6 درصد افزایش یافته است، در حالی که دولت قیمت گاز مصرفی برای پخت و پز را ثابت نگه داشت. به طور کلی، تأثیر بحران بر اقتصاد اردن تاکنون محدود بوده است.
لبنان
لبنان بیش از 80 درصد گندم خود را از اوکراین وارد می کند که این کشور را در برابر شوک های قیمتی آسیب پذیر می کند. این کشور همچنین چهار پنجم ظرفیت ذخیره سازی خود را در انفجار بندر بیروت در سال 2020 از دست داد که سیلوهای غلات اصلی کشور را ویران کرد. در مورد امکاناتی که باقی مانده است (در بندر طرابلس و در سیلوهای متعلق به آسیاب داران در کشور) به سختی می توانند مصرف یک ماه گندم را تامین کنند. گندم همچنان یکی از معدود کالاهایی است که یارانه دریافت می کند و هزینه آن 20 میلیون دلار در ماه است، زیرا بانک مرکزی لبنان دلار آمریکا را با نرخ مبادله ای بسیار ترجیحی (1500 لیره لبنان در برابر دلار) در اختیار واردکنندگان گندم قرار می دهد. 22000 لیره در برابر دلار همانطور که قیمت در اوایل اوریل روی پلتفرم صرافی بانک بود. در نتیجه، از ابتدای بحران مالی در سال 2019، علیرغم کاهش 15 برابری ارزش پول ملی در برابر دلار آمریکا و این واقعیت که لبنان تمام نهاده های تولید نان را وارد می کند، قیمت نان تنها 6 برابر افزایش یافته است. بنابراین افزایش قیمت گندم باعث گران شدن فرایند یارانه ها می شود.
” افزایش سریع قیمت نان می تواند به شدت نارضایتی مردم را به ویژه در ماه رمضان تشدید کند.”
گزارش شده است که وزیر اقتصاد لبنان برای جلب حمایت برای پر کردن این شکاف با ایالات متحده و کشورهای کمک کننده بین المللی ارتباط برقرار کرده است، اما ممکن است دستیابی به این امر دشوار باشد. از اواسط ژانویه، بانک مرکزی معادل 500 میلیون دلار در ماه برای حفظ ثبات لیر در ذخایر ارزی رو به کاهش این کشور هزینه میکند، سیاستی که اکثر کارشناسان آن را ناپایدار می‌دانند و برای مهار ناآرامی‌های مردمی پیش از انتخابات پارلمانی در ماه مه در نظر گرفته شده است.
افزایش سریع قیمت نان می‌تواند نارضایتی مردم را به‌ویژه در ماه رمضان تشدید کند، زیرا آیین‌های مربوط به افطار در غروب آفتاب فشار زیادی بر بودجه خانوار در اقشار فقیرتر جمعیت مسلمان وارد میکند. شهر شمالی طرابلس که عمدتاً سنی نشین است، در ژانویه 2021 هنگامی که محدودیت های اعمال شده به دلیل همه گیری کووید-19 معیشت کارگران روزانه را تهدید کرد، شورش شدیدی را تجربه کرد.
بنابراین، دولت بانک مرکزی را متقاعد کرد که به پرداخت یارانه ارزی که کمتر از 5 درصد از پولی که برای دفاع از نرخ ارز هزینه می شود، ادامه دهد. در 12 آوریل، تصمیم گرفت که ادامه یارانه گندم از طریق وجوهی که لبنان از فروش گندم به دست می آورد «حق برداشت ویژه» پوشش دهد، که در سپتامبر 2021 از صندوق بین المللی پول به عنوان بخشی از تخصیص به 190 کشور عضو دریافت کرد. در حالی که این وجوه از نظر فنی بخشی از «ذخایر مورد نیاز» است که به گفته بانک مرکزی، نمی‌توان برای تأمین مالی بیشتر از آن استفاده کرد، این تصمیم به جای پرداختن به علل ریشه‌ای آن، شیوه‌های نخبگان سیاسی سنتی را در تسکین علائم بحران دنبال میکند. . همچنین دارایی هایی را که باید در برنامه بازیابی مستهلک شوند حذف می کند.
در اوایل فروردین ماه، بانک مرکزی برای مدت کوتاهی صدور اعتبار اسنادی به واردکنندگان گندم را متوقف کرد و اعلام کرد که از دولت خواسته است تا با امضای قرارداد رسمی وام، بازپرداخت هر مبلغی را که برای این منظور هزینه شده، تضمین کند. نتیجه یک اختلال موقت در خط عرضه بود، به طوری که محموله های گندم در نزدیکی ساحل متوقف شد، زیرا واردکنندگان قادر به پرداخت پول تامین کنندگان خود نبودند.
در مقابل، افزایش شدید قیمت انرژی ناشی از بحران اوکراین عواقب بسیار بیشتری خواهد داشت. لبنان تمام نفت و گاز مصرفی خود را با هزینه ای حدود 300 میلیون دلار در ماه وارد می کند. بنابراین، افزایش 10 درصدی قیمت نفت، هزینه واردات را 30 میلیون دلار افزایش می دهد که معادل اثر افزایش 150 درصدی قیمت گندم است. اوایل ماه مارس شاهد بازگشت صف‌های طولانی در پمپ بنزین‌ها بود و مردم برای جلوگیری از افزایش قیمت‌های مورد انتظار دولت به پمپ بنزین‌ها هجوم آوردند، در حالی که ظاهراً توزیع‌کنندگان به امید کسب سود از فروش آنها، عرضه‌ها را نگه داشتند. افزایش قابل توجه قیمت انرژی باعث ایجاد فشارهای تورمی خواهد شد که پیامدهایی بر تمام بخش های اقتصاد خواهد داشت. یکی از اثرات آن افزایش قیمت نان خواهد بود، زیرا از گاز برای روشن کردن تنورها استفاده می شود. علاوه بر این، ماشین‌های موجود در نانوایی‌های صنعتی مقادیر زیادی برق و در نتیجه گازوئیل برای راه‌اندازی ژنراتورها مصرف می‌کنند، با توجه به اینکه شبکه برق ایالت کمتر از دو ساعت برق در روز ارائه میکند. وضعیت ممکن است با پایان پروژه برنامه جهانی غذا برای تامین گازوئیل به بیمارستان‌های دولتی، مراکز بهداشتی و ایستگاه‌های پمپاژ آب در پایان ماه مارس بدتر شود، زیرا کمک‌کنندگان بین‌المللی به دلیل نگرانی‌هایی که گفته‌اند دیگر تمایلی به تامین مالی آن ندارند. مربوط به وابستگی دائمی و عدم تلاش قانع کننده طرف لبنانی برای رسیدگی به این وضعیت است.
لبنان تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرد و به حمایت از قطعنامه دوم مارس مجمع عمومی سازمان ملل که آن را نیز محکوم کرد، رأی داد. با توجه به اینکه حزب‌الله که نفوذ زیادی در دولت دارد، مسکو را متحد استراتژیک در مبارزه برای توازن قوا در منطقه می‌داند و به شدت حمایت خود را از روسیه اعلام کرده است، این اقدام غیرمنتظره بود. با این حال، این حزب تاکنون از تبدیل موضع بیروت در مناقشه اوکراین به موضوعی جنجالی در داخل دولت خودداری کرده است. این احتمال وجود دارد که حزب الله رأی مجمع عمومی را آنقدر مهم نمی داند که مشکلی را ایجاد کند. اعلام عمومی حمایت روسیه برای کسب امتیاز با مسکو کافی بود. انتقاد از گستاخی آمریکا در تلاش برای تحمیل موضع به لبنان، تأثیر خوبی بر پایگاه‌های حزب خواهد داشت، در حالی که جلوتر رفتن، دستاوردهای سیاسی اضافی به همراه نخواهد داشت.
