آکادمی
انتشارات
دپارتمان ها
فروشگاه
تلویزیون
اندیشکده روابط بین الملل: خون سیالی است اعجاب‌آور که شادمان و روان در رگ‌ها سیلان می‌کند و حیات و زندگی را به همه سلول‌ها تقدیم می‌کند، سرخی آن پیام‌آور زندگی و زنده‌ترین رنگ طبیعت است. بی آن زندگی می‌میرد و در نقصان آن حیات می‌پژمرد و با آن زندگی به شکوفه می‌نشیند.
تاریخچه تزریق خون
خون سیالی است اعجاب‌آور که شادمان و روان در رگ‌ها سیلان می‌کند و حیات و زندگی را به همه سلول‌ها تقدیم می‌کند، سرخی آن پیام‌آور زندگی و زنده‌ترین رنگ طبیعت است. بی آن زندگی می‌میرد و در نقصان آن حیات می‌پژمرد و با آن زندگی به شکوفه می‌نشیند. ولی تا مدت‌ها این مایع حیاتی برای بشر معمایی بزرگ و لاینحل بود، اهدای خون ناشناخته بود و پس از اثبات آن به لحاظ پزشکی، با مقاومت پیروان بعضی ادیان روبرو شد که اهدای خون از فردی به فرد دیگر را گناهی نابخشودنی می‌دانستند. ولی امروزه هر کودک دبستانی با گروه‌های خونی آشناست، هر نوجوانی نحوه انتقال خون را در کتب درسی خود مطالعه کرده است و هر جوانی حداقل یک‌بار اهدای خون را تجربه کرده است.
اولین انتقال خون انسان به انسان در سال 1818 توسط جیمز بلاندل انجام شد و در جریان آن به مرد 35 سالهای که سرطان معده داشت و مشرف‌به موت بود مقدار کمی خون تزریق شد. وی پس از بهبودی نسبی پس از چند روز درگذشت. با گسترش بیماری‌ها، بعدها از خون تام فرآورده‌های مختلفی استخراج شد[1]،[2].
فرآورده‌های خونی آن دسته از مواد تشکیل‌دهنده خون هستند که کاربرد درمانی دارند و می‌توانند به‌وسیله سانتریفیوژ، فیلتر کردن و منجمد نمودن با استفاده از روش‌های مرسوم انتقال خون تهیه گردند. گلبول قرمز متراکم، پلاکت متراکم و پلاسمای تازه منجمد، ازجمله فرآورده‌های خونی هستند. فاکتورهای انعقادی، آلبومین و ایمونوگلوبین‌ها از فرآورده پلاسمای تازه منجمد تهیه می‌شوند و روزبه‌روز بر تعداد مشتقات متنوعی که از پلاسما برای درمان بیماری‌های مختلف استخراج می‌شود، افزوده می‌گردد[3]؛ اما این روی خوش ماجراست. همیشه دست‌هایی پشت پرده وجود دارند که از علوم، صنعت‌ها و تکنولوژی‌ها سوءاستفاده می‌کنند و برای پیشبرد اهدافشان، وجهه مثبت این‌ها را مخدوش می‌کنند. این بار نوبت به آلوده کردن فرآورده‌های خونی رسید…
داروی کشنده، سوغات فرانسه
حدود 200 نوع عفونت از طریق خون منتقل می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها اِچ آی وی، هپاتیت B و هپاتیت C هستند[4]. خون و فرآورده‌های خونی آلوده تاکنون در کشورهای مختلف باعث انتشار بیماری‌های متنوعی گردیده است و عده‌ی زیادی را به کام مرگ کشانده است. رسوایی خون‌های آلوده به ویروس اِچ آی وی در کشور ژاپن در دهه 1980 اتفاق افتاد که موجب آلوده شدن حدوداً 2000 بیمار هموفیل گردید. عده‌ای بر این باورند استفاده مداوم از روش‌های غیرحرارتی باعث انتشار این آلودگی گردیده است[5].
هم‌چنین در انگلیس در دهه‌های 1970 و 1980 ، 5000 بیمار هموفیل به دلیل استفاده از فاکتورهای انعقادی آلوده که توسط مرکز بهداشت ملی‌شان تولیدشده بودند، به هپاتیت C مبتلا شده‌اند که 1200 نفر از آن‌ها به‌طور همزمان با ویروس اِچ آی وی هم آلوده بودند.[6]علاوه بر این‌ها در کانادا بیش از 1100 نفر کانادایی که تزریق فرآورده‌های خونی داشته‌اند با ویروس اِچ آی وی آلوده شدند که بخش اعظم آن‌ها را بیماران هموفیل و بخش دیگر را بیمارانی که اختلالات خونریزی دهنده مثل جراحی و سرطان و… داشتند، تشکیل می‌دهند[7]. در استرالیا هم افراد زیادی به سبب دریافت فرآورده‌های خونی آلوده، به هپاتیت C مبتلا شده‌اند که تعداد قربانیان این فرآورده‌های آلوده بیش از 20000 نفر تخمین زده می‌شوند[8].
وقتی اسم فرآورده‌های خونی آلوده آورده می‌شود، ذهن همگی به جنایت فرانسه در این زمینه معطوف می‌شود چراکه دنیا را درگیر کرد. داروی کشنده، سوغات فرانسه، عنوانی است که توسط فیلم‌سازان ایرانی برای فرآورده‌های خونی آلوده فرانسوی که در دهه 1980 به ایران فروخته شدند، بکار برده شد. موضوع پرونده فرآورده‌های خونی آلوده، به حدود سه دهه قبل و در جریان جنگ ایران و عراق مربوط می‌شود. در خلال سالهای 1362 و 1363، انستیتو «مریو» که اکنون در مالکیت شرکت سانوفی آوِنتیس فرانسوی است فاکتورهای انعقادی آلوده به «اچ آی وی» را برای استفاده بیماران هموفیلی به برخی کشورها نظیر آلمان (غربی)، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق و ایران و… صادر کرد. همین مسئله باعث شد تعدادی از بیماران هموفیلی و تالاسمی که از این فرآورده‌ها به‌عنوان دارو استفاده کردند به این ویروس مبتلا شده و جان خود را از دست بدهند. بیماران هموفیلی دریافت‌کننده‌های اصلی فاکتورهای انعقادی هستند، به همین سبب در پرونده فرآورده‌های خونی آلوده، بسیار آسیب دیدند و قربانی شدند. این فرآورده‌ها، بیماران هموفیل کشورهای متعدد و حتی خود فرانسوی‌ها را درگیر کردند[9]،[10].
آنه ماری کاسترت پزشک و روزنامه‌نگار فرانسوی، در یک مجله هفتگی، آلوده شدن عامدانه فرآورده‌های خونی با ویروس اِچ آی وی برای بیماران هموفیلی را در سالهای 1984 و 1985 آشکار ساخت. برخی ادعا می‌کنند که هیچ‌کس در سال 1985 نمی‌دانست که خون‌ها باید حرارت داده می‌شدند تا ویروس‌ها غیرفعال شوند؛ اما آنه ماری کاسترت در کتابی که سال 1992 منتشر کرد، این موضوع را رد می‌کند[11].
اولین موج فاجعه اِچ آی وی در ایران
در زمان جنگ تحمیلی در ایران، این خون‌های آلوده موجب آلوده شدن 300 بیمار مبتلا به هموفیلی، به ویروس‌های کشنده HIV و هپاتیت C گردید و این اولین موج شناخته‌شده ایدز در ایران بود. در حال حاضر از مجموع آن 300 نفر تنها 20 نفر زنده مانده‌اند[12].در این راستا مستندات و مدارک فراوانی به‌دست‌آمده است. نوید نامور با ساخت مستند چند قطره خون، سعی کرده است مدارک و اسنادی را جهت روشنگری بیشتر موضوع جمع کند و به نمایش دربیاورد. وی دراین‌باره می‌گوید که فرانسوی‌ها اطلاع داشتند که محصولاتشان آلوده است و این محصولات را به ده کشور ازجمله ایران فرستادند. یک سال قبل از شروع این فاجعه آمریکایی‌ها به فرانسوی‌ها هشدار دادند که سیستم‌های ویروس‌زدایی شما روی ویروس‌های غلاف‌دار مانند هپاتیت و اچ آی وی بی‌تأثیر است و محصولاتتان آلوده است اما آن‌ها توجه نکردند.
نکته ناراحت‌کننده دیگر این است که این شرکت فرانسوی هفت سال این موضوع را از ایران پنهان کرد درحالی‌که چند ماه بعد عراق این موضوع را فهمید و این بیماران را ایزوله کرد. تمام کشورهای دیگر از این موضوع اطلاع داشتند و بیمارانشان را ایزوله کردند اما به کشور ما اطلاع ندادند و باعث شد این بیماری در کشورمان گسترش پیدا کند.وقتی مدیرعامل شرکت، این پیغام را به وزیر وقت بهداشت یعنی دکتر رضا ملک‌زاده می‌فرستد، وزارت بهداشت ایران نامه‌ای را صادر می‌کند و می‌گوید این حرف صحت ندارد و حتماً شما قصد و غرضی دارید که این حرف را می‌زنید. این نامه باعث شده است از طرف ایران هیچ پیگیری انجام نشود چون ممکن است آن‌ها همین نامه را بگذارند و بگویند شما خودتان گفتید این موضوع درست نیست. این کار بسیار عجیب است چون باعث می‌شود چند سال هم وزارت بهداشت ایران این بیماری را پنهان کند و هنگامی این موضوع را اعلام می‌کنند که دیگر کار از کار گذشته و اصلاً امکان ایزوله کردن این بیماران وجود نداشته و بیماری دیگر علائمش را نشان داده بود.
بعدازاین که در سالهای 1374 – 1375 این بیماری خودش را نشان داده بود، با این توهم که منابع خونی ایرانی به دلیل مسائل اعتقادی که ما داریم پاک است و بیاییم خودمان فاکتور خونی تولید کنیم و آن را وارد نکنیم؛ شروع به تولید کردند، غافل از اینکه این بیماری ده سال است وارد ایران شده و دیگر نمی‌توانیم بگوییم پاک است. پالایشگاه خون را در کنار برج میلاد ایجاد کردند و 2200 نفر هم از این طریق آلوده به ایدز و هپاتیت شدند. وی در ادامه می‌گوید اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهند خرید کیت‌های[13] تاریخ‌مصرف گذشته از روسیه باعث بروز این فاجعه بزرگ‌تر گردیده است.
تاکنون نزدیک به 25 میلیارد تومان از سوی دولت برای 1112 نفر از مبتلایان به هموفیلی که در دهه‌های 1360 و 1370 خون آلوده مصرف کرده‌اند، پرداخت‌شده است. در حال حاضر 1500 پرونده در حال پیگیری هستند که برای نزدیک به 800 پرونده، رای بدوی صادر و برای بیش از 900 پرونده کار کارشناسی انجام‌شده است. فرانسه نه‌تنها بابت فروش خون‌های آلوده عذرخواهی نکرده، بلکه حتی غرامت خسارات وارده را نیز پرداخت نکرده است. ایران تنها کشوری است که نتوانسته از فرانسه غرامت بگیرد[14]،[15].طبق قوانین بین‌المللی سلامت یک دارو را وزارت بهداشت کشور مبدأ باید تأیید کند، وزارت بهداشت فرانسه این داروها را که از پلاسمای خون استخراج‌شده بودند را تأیید کرده بود اما فرانسه به ایران هشدار نداد و آلودگی این داروها را اعلام نکرد[16].
شرکت مریو الان وجود خارجی ندارد و منحل شده اما شرکت «سانوفی آونتیس» الان در ایران نمایندگی داشته و مراودات دارویی گسترده‌ای هم با ایران دارد و باید طبق قوانین ایران، پاسخگو باشد. در قانون ایران این جرم مشمول مرور زمان نمی‌شود چون جنایی است و همچنان می‌توان آن را پیگیری کرد. این قربانیان باید ببینند که دولتشان مانند دولت‌های دیگر حامی منافع آن‌ها هستند. چه این شرکت، چه فرانسه و چه فابیوس هرکدام محکوم شوند نه‌تنها قربانیان، بلکه مردم ایران را خوشحال می‌کند[17].از متخلفان ایرانی در این پرونده تنها کسی که تحت پیگرد است، ریئس وقت سازمان انتقال خون بوده است. در آن دوره برای او حکم محرومیت مادام‌العمر از مشاغل دولتی را دادند و گفتند چون ده سال از آن تاریخ گذشته ایشان دیگر تحت پیگرد قرار نمی‌گیرد.
ردپای فابیوس
لوران فابیوس زمان ارسال فرآورده‌های خونی آلوده به ایران، نخست‌وزیر فرانسه بود. در زمان نخست‌وزیری فابیوس هرگونه تشریفات در زمینه‌ی انجام آزمایش‌ها از نمونه‌های خونی را لغو کرده و خون‌های آلوده بدون اینکه مراحل آزمایش را پشت سر بگذارند، وارد بازار شدند. او دستور غربالگری را زمانی صادر کرد که محموله فرآورده‌های خونی آلوده، صادرشده بودند[18].متهم ردیف اول این پرونده لوران فابیوس است که نخست‌وزیر فرانسه بوده و چون فرانسوی‌ها از این آلودگی اطلاع داشتند ولی آن را نگفتند، دادگاه حکم به برکناری او می‌دهد و سی سال از صحنه سیاست خارج می‌شود و دوباره به مقام وزیر امور خارجه منصوب می‌شود و دم از حقوق بشر می‌زند. آیا با وجود دانستن کشنده بودن یک دارو، ارسال آن به کشورهای دیگر چیزی جز قتل‌عام است[19]؟
باوجوداینکه اسناد و شواهد زیادی توسط متخصصان ارائه گردیده است که نشان می‌دهند فابیوس عامل اصلی این عمل ننگین است، اما فابیوس این شواهد را انکار می‌کند و آن‌ها را بی‌اساس و پایه می‌داند[20]در دادگاه فرانسه در سال 1999 لوران فابیوس[21] نخست‌وزیر سوسیالیست اسبق، جورجینا دوفویکس[22] وزیر امور اجتماعی اسبق و ادموند هرو[23] وزیر بهداشت اسبق به آدمکشی غیر عمد متهم شدند. این سه نفر به دلیل عدم غربالگری همه دهندگان خون در فرانسه به‌صورت عمدی متهم هستند زیرا که در آن زمان تست غربالگری اِچ آی وی ساخت آمریکا را در اختیار داشتند[24]. این وزیران ادعا می‌کنند که پزشکان فرانسوی برای آنکه دست رد به سینه اهداکنندگان نزنند و فرهنگ اهدا خون از بین نرود و هم‌چنین به دلیل حرارت ندادن فرآورده‌ها، مرتکب این خطای بزرگ شده‌اند. دادگاه قضایی ادموند هرو را محکوم کرد و فابیوس و دوفویکس تبرئه شدند. البته باوجوداینکه ادموند هرو محکوم شد اما مجازات نشد[25]!
لازم است بدانیم که لوران فابیوس در سال 1946 در یک خانواده یهودی متولد شده است. در سال 1974 به حزب سوسیالیست فرانسه پیوست و خیلی سریع به‌عنوان جوان‌ترین نخست‌وزیر فرانسه شناخته شد. فابیوس به‌عنوان یک یهودی اشکنازی شدیداً توسط سیاست‌های رژیم صهیونیستی حمایت می‌شود[26].با توجه سوءپیشینه فابیوس و ارتباطش با رژیم صهیونیستی که دشمن آشکار جمهوری اسلامی ایران است و نیز با توجه به این امر که تست‌های غربالگری را در دسترس داشته‌اند و استفاده نکرده‌اند و هم‌چنین عدم اطلاع‌رسانی به ایران آلوده شدن عمدی فرآورده‌های خونی محرز می‌شود.
بسیاری از مردمی که به‌طور همزمان به هموفیلی، اِچ آی وی و هپاتیت مبتلا هستند، جانشان را ازدست‌داده‌اند و عده‌ای دیگر هنوز از عواقب این فاجعه رنج می‌برند. این بیماران اگر بدانند که فابیوس عامل این‌همه درد و رنج در آن‌هاست بدون شک از او متنفر و خواهان مجازات وی خواهند شد.
و اما حال…
سازمان انتقال خون ایران در حال حاضر اکثر فرآورده‌های اولیه مثل گلبول قرمز متراکم، پلاکت متراکم و پلاسمای تازه منجمد را خودش تولید می‌کند ولی برای تأمین بسیاری از مشتقات و فاکتورها، پلاسمای اهداکنندگان ایرانی جمع‌آوری شده و در کامیون‌های بزرگ به کشورهای اروپایی مثل آلمان فرستاده می‌شود تا آن کشورها که تکنولوژی‌های لازم را دارند مشتقات موردنیاز ما را فراهم کنند.اجزای پلاسما در تولید داروهای بسیار مهم و حیاتی برای بیماران نیازمند کاربرد بسزایی دارد و برای بیماری‌هایی همچون هموفیلی، نقص سیستم ایمنی بدن و بسیاری دیگر از بیماری‌ها کاربرد دارد. با توجه به خودکفا نبودن ایران در این زمینه و نیز روابط نابسامان سیاسی ایران با کشورهای غربی، باید گفت که همچنان خطر وجود دارد.
در همین راستا رسول خضری عضو هیات رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با انتقاد از اینکه سازمان انتقال خون، فرآورده‌های خونی وارد می‌کند که از کیفیت آن‌ها مطمئن نیست، گفت: متأسفانه در یکی، دو سال اخیر نیز پرونده‌هایی در خصوص آلوده بودن خون‌ها داشتیم اما چون تعداد آن زیاد نبوده رسانه‌ای نشده است.نماینده مردم پیرانشهر و سردشت در مجلس شورای اسلامی، با تأکید بر اینکه سلامت از شاخص‌های مهم اقتصاد است، ادامه داد: اقتصاد بدون سلامت معنا ندارد چراکه از مؤلفه‌های اصلی توسعه اقتصادی در جامعه بحث حوزه سلامت است بر این اساس می‌توان با توجه به نیروی علمی در کشور و نیز ظرفیت بالای انستیتو پاستور و سازمان انتقال خون، بیشترین واکسن را خودمان تولید کرده و به تمام فرآورده‌های خونی دسترسی پیدا کنیم.
وی تصریح کرد: باوجودآنکه از یک واحد خون می‌توان ده‌ها و صدها فرآورده خونی به دست آورد اما استفاده از این فرآورده‌ها در کشور تنها محدود به تولید چند فرآورده شده و این نشان‌دهنده آن است که ما هنوز در 30، 40 سال گذشته باقی مانده‌ایم.وی با بیان اینکه می‌توان با صادرات فرآورده‌های خونی ارز بسیاری را وارد کشور کنیم، افزود: امروزه فرهنگ اهدای خون در کشور بالا است و این ظرفیت بالقوه‌ای است که می‌توان به بالفعل تبدیل کرد و در سطح جهانی صادرات فرآورده‌های خونی داشت[27].
علاوه بر فرآورده‌هایی که وارد کشور می‌شود، خون‌هایی که توسط اهداکنندگان ایرانی اهدا می‌شوند و نیز فرآورده‌هایی که از آن‌ها استخراج می‌شود چندان قابل‌اطمینان نیستند به سبب آنکه پزشکانی که مسئول نظارت بر فرآیند اهدا هستند از روی سهل‌انگاری و یا منفعت مالی، برخی از اهداکنندگان مشکوک را که حتی گاهاً ظاهرشان ابتلا به بیماری را نشان می‌دهد را از چرخه اهدا حذف نمی‌کنند و این افراد اگر در دوره پنجره بیماری‌های ویروسی باشند، فقط توسط تست‌های تخصصی ژنتیکی قابل‌تشخیص هستند که این تست‌ها پرهزینه بوده و رایج نیستند. در دوره پنجره ویروس‌ها توسط تست‌های غربالگری بعدی که به‌طور روتین انجام می‌شوند تشخیص داده نمی‌شوند و با همین سهل‌انگاری سیستم‌های ناظر، احتمال آلودگی و مخاطرات بیشتر برای افراد بالا می‌رود. با توجه به حساسیت موضوع، چه فرآورده‌های خونی تولید داخل و چه مشتقات خونی وارداتی نظارت بیشتری را می‌طلبند.
در زمان جنگ به دلیل عقب‌ماندگی در حوزه تکنولوژی، خون و فرآورده‌های خونی آلوده وارد کشور شد و آن چیزی که نباید اتفاق می‌افتاد، اتفاق افتاد و ابرقدرت‌های خون‌خوار بیماری‌ای را در جهان گسترش دادند که هنوز که هنوز است بشریت نتوانسته است درمانی برای آن پیدا کند. این بیماری همین‌طور به‌صورت مزمن در جهان و بالأخص در جهان سوم قتل‌عام می‌کند بی‌آنکه کسانی که باعث شیوع آن شده‌اند مجازات شوند؛ و این همان چیزی است که ابرقدرت‌ها می‌خواهند!
حال با گذشت سه دهه هنوز این عقب‌ماندگی وجود دارد! سازمان انتقال خون و نهادهای مرتبط، توانایی خرید این تکنولوژی‌ها و حتی تولید سیستم‌های لازم را ندارد. چه دست‌هایی پشت پرده است که نمی‌گذارند در این زمینه به خودکفایی برسیم. وجود مافیای واردکننده فاکتورها که مایل نیستند این تکنولوژی در کشور سامان یابد، در این عقب‌ماندگی نقش اساسی دارند.
منبع: http://www.haadi.ir
