دکتر بهراد برزین

اندیشکده روابط بین الملل: مذاکرات ایران و کشورهای تروئیکای اروپا و آمریکا و چین و روسیه در حالی متوقف شده است که جنگ اوکراین از طرفی به مراحل پایانی خود نزدیک میشود و تکاپوی قدرتهای غربی برای مقابله با توان موشکی و هسته ای ایران به هر راه و بیراهه ای میرود .
در حال حاضر اسراییل بیشترین بازی گردانی را برای منحرف کردن سیر مذاکرات به انجام میرساند تا نگذارد تحریم ها حذف و روال عادی برجام طی شود .
در حال حاضر مرحله هشتم و نهایی مذاکرات وین به نقطه پایانی خود رسیده و تمامی گزینه ها و طرح های روی میز قرار گرفته است تا اختلافات فی مابین به حداقل رسیده و مرتفع گردد اما با باز شدن هر گره طرف امریکایی مشکل دیگری بر سر راه برجام قرار میدهد تا فقط ژست بازگشت به برجام را حفظ کند و به صراحت نشان میدهد که انگیزه ای برای حفظ برجام ندارد .
به طور خلاصه ۶ گره در مذاکرات ایران و ۱+۴ وجود دارد که مانع از توافق شده است و راه هموار مذاکرات را به بیراهه میکشاند هر ۶ گره بستگی به نظر آمریکا داشته و بطوری طراحی گردیده که باری استراتژیک و زیر بنایی بر دوش طرف ایرانی ندارد ولی کاخ سفید سعی می‌کند با راهبرد فشار- امتیاز، توافقی کاملا یکطرفه را تحمیل کند.

1⃣خروج سپاه از فهرست FTO: راه حل میانی این مسئله رضایت ایران به عدم خروج کل سپاه یا حداقل سپاه قدس از لیست در ازای دریافت امتیازات اقتصادی جدید است که به توافق نزدیک شده است اما راه حل اساسی و بنیادین در این خصوص نهایی نگردیده است و با طرح تحریم های جدید و ترور اخیر باز مشخص میگردد قصد امریکا یک قصد انفعالی است .

2⃣ تضمین اقتصادی: ایران موفق شده تضمین ذاتی( حفظ سانتریفیوژ‌های پیشرفته در کشور) و تضمین سیاسی( سخنرانی یا تعهد کتبی بایدن به عدم نقض برجام) را بگیرد. اما جالب است که آمریکا حاضر نیست قول دهد که این توافق حداقل در دولت خود بایدن و دموکرات‌ها نقض نشود! و حداقل ارتباط های فعلی دولت بایدن با اسراییل و اتفاقات اخیر اسراییل باعث میگردد که این تفکر نهایی شود که بایدن و دولتش قادر به دادن تضمین در حفظ برجام را ندارد و اگر بتواند این تضمین را القا نماید این تضمین فقط به معنای عدم مشکل‌‌آفرینی برای شرکت‌های سرمایه‌گذار برای چند سال است.

3⃣درخواست‌های روسیه: هر چند ایالات متحده با میدان‌داری ایران با تضمین به روسیه برای عدم تاثیر تحریم‌های این کشور بر همکاری‌های هسته‌ای با ایران موافقت کرد اما مسکو خواهان تضمین مالی و اقتصادی هم هست. ایجاد شبکه مالی- تجاری ایران و روسیه در حالت تحریم دو کشور که توسط دولت‌‌ها در حال مذاکره است می‌تواند گره‌گشا باشد. اما باز مذاکرات سناتورهای سنا و کنگره امریکا باعث میشود این تفکر قوت بگیرد که آمریکا در مبادلات مالی چین و روسیه و ایران حتما اشکال خواهد اورد .

4⃣ مبادله زندانیان: در حالی که یکبار در تیر ۹۹ در زمان ترامپ بر این مسئله توافق شد اما شب مبادله ترامپ زیر همه چیز زد. بار بعدی در خرداد ۱۴۰۰ به دلیل زیاده خواهی آمریکا این ماجرا به تعویق افتاد.
اصولا تیم مذاکراتی این ماجرا هم جدا بود و اساسا این مبادله صرفا بر اساس آزادی زندانیان در دو کشور و البته آزادسازی بخشی از منابع ایران بود‌. بایدن اما دائما در حال تلاش است تا این ماجرا را به برجام گره زده در حالی که اصلا ارتباطی به مذاکرات ندارد و فقط فرافکنی است تا سطح اختلافات را به حداکثر برساند و اصطلاحا امتیاز فروشی کند! در آخرین مورد آمریکا چند استاد دانشگاه ایرانی را گروگان گرفته است. تهران نیز تاکید کرده فقط در صورت آزادی این گروگان‌ها حاضر به بازگشت به میز مذاکره در خصوص تبادل زندانیان است.

5⃣سایت‌های مورد ادعای آژانس: پس از طراحی سازوکار اسلامی- گروسی در اسفند ۱۴۰۰ و پیشبرد امور اما آژانس تاکنون به گزارش ایران در مورد سه سایت باقی مانده پاسخی نداده است. نقش تخریبی رژیم صهیونیستی در این زمینه زیاد است. و در این خصوص پیش نویس اعلامیه شورای حکام و انتشار اسناد هسته ای ایران توسط اسراییل دقیقا این موضوع را نشان میدهد که آژانس زیر سایه اسراییل دارد با انتشار توقعاتی خارج از سیستم کاری آژانس تقصیر را به گردن ایران بیاندازد تا راه را برای تحریم ها و تفسیر سیر تحریم ها هموار کند .

6⃣تحریم‌های مورد اختلاف: آمریکا سه لیست سبز و زرد و قرمز را در خصوص تحریم‌ها طراحی کرد‌. سبز یعنی رفع تحریم؛ زرد قابل مذاکره و قرمز غیرقابل مذاکره و رفع‌‌. اما تهران هنوز بر خروج حدود ۱۰۰ فرد و شرکت از این لیست اصرار دارد. این تحریم‌ها پیچ و مهره‌های فشارحداکثری هستند که در صورت رفع، بخشی از ساختار تحریمی آمریکا هم فرو می‌پاشد‌.و امریکا در این فرایند در شکلی از تصمیم گیری قرار گرفته است که اگر تحریم ها را رفع کند حتما دچار مشکلاتی در نظام اقتصادی و سیاسی خود خواهد شد و راه را به شکلی طی میکند که تقصیر را به گردن ایران بیاندازد و چین و روسیه را هم درگیر موضوع نماید .
در هر حال اصطلاحا توپ در زمین طرف اروپایی و امریکایی است و اقدامات فعلی آنان برای مقصر جلوه دادن ایران فقط تلاشی برای بدست اوردن چهره دیپلماتیک مثبت است .
برجام هر چه هست آن چیزی نبوده که بتواند راه دشمنی امریکا با ایران را به حداقل برساند .