آکادمی
انتشارات
دپارتمان ها
فروشگاه
تلویزیون 
رامین حسین آبادیان
اظهارات اخیر رهبر جریان صدر عراق در خصوص نقش ایران در تنش‌های اخیر این کشور، بهانه‌ای شد تا به بررسی مواضع، دیدگاه‌ها و اقدامات جریان صدر در عراق از سال 2003 تاکنون یعنی از زمان سرنگونی رژیم صدام معدوم، بپردازیم.
اندیشکده روابط بین الملل: جریان صدر در طول این سال‌ها اقدامات زیادی را در صحنه سیاسی عراق انجام داده است؛ اقداماتی که عمدتا با مخالفت‌های طیف وسیعی از احزاب و جریان‌های سیاسی عراق مواجه شده است. این درحالی است که جریان صدر درحال حاضر از پایگاه اجتماعی خوبی به ویژه در بغداد برخوردار است.
نگاهی به مواضع جریان جریان صدر عراق طی حدود 2 دهه اخیر نشان می‌دهد که این جریان همواره مواضع متناقضی را در فواصل و مقاطع زمانی مختلف اتخاذ کرده است اما در عین حال، مواضع ضد آمریکایی جزئی جدایی ناپذیر از ساختار و شاکله سیاست‌های کلی جریان صدر بوده است. پس از سال 2003 میلادی بود که جریان صدر به منظور اعلام مخالفت با حضور اشغالگران آمریکایی در خاک عراق به تأسیس گروه موسوم به «جیش‌المهدی» مبادرت ورزید؛ گروهی که تعداد اعضای آن به 60 هزار نفر می‌رسید. این اقدام در واقع مهمترین فعالیت جریان صدر در عرصه سیاست خارجی محسوب می‌شد.
جدیدترین تحلیل ها و دوره های تخصصی را در کانال تلگرامی اندیشکده روابط بین الملل دنبال کنید. (کلیک کنید)
جدیدترین تحلیل ها و دوره های تخصصی را در کانال اینستاگرامی اندیشکده روابط بین الملل دنبال کنید. (کلیک کنید)
با این‌حال، سلسله اقدامات، اظهارات، مواضع و تحرکات جریان صدر در عراق از سال 2003 میلادی تاکنون این سؤالِ مهم و راهبردی را برای افکار عمومی ایجاد کرده است که به راستی این جریان جزئی از راه‌حل در این کشور محسوب می‌شود و یا اینکه جزئی از مشکل است. واقعیت این است که جریان صدر از زمان تشکیل اولین دولت دموکراتیک در عراق پس از برگزاری انتخابات پارلمانی، همواره مواضع تندی را علیه دولت‌های حاکم اتخاذ کرده است.
مخالفت‌های صدر با دولت وقت عراق به ریاست «نوری المالکی» حتی تا جایی پیش رفت که در برخی مواضع شاهد ظهور و بروز درگیری‌ها میان نیروهای امنیتی عراق و «جیش‌المهدی» در سال 2007 بودیم. در واقع رقابت بر سَر شهر نفت‌خیز «بصره» به عنوان یکی از شهرهای مهم عراق موجب شکل‌گیری این درگیری‌ها میان دولت مرکزی و نیروهای وابسته به جریان صدر شد.
جریان صدر و رهبر آن یعنی مقتدی صدر بارها و در مناسبت‌های مختلف به انتقادات گسترده از دولت مرکزی به ریاست المالکی پرداخت و خواستار استعفای وی از قدرت شد. در نهایت نیز المالکی نتوانست برای سومین بار متوالی برای تصدی پست نخستوزیری نامزد شود. مقتدی صدر در فوریه سال 2014 یعنی قریب به 7 سال پیش به یکباره اعلام کرد که قصد دارد به طور کامل از صحنه سیاسی کناره‌گیری کند.
او تأکید کرد که تمامی دفاتر رسمی وابسته به جریان صدر در نقاط مختلف عراق را تعطیل خواهد کرد تا به وعده خود مبنی بر کناره‌گیری جامه عمل بپوشاند. با این‌حال، چند هفته نگذشته بود که وی ضمن صرفنظ از تصمیم خود اعلام کرد که دیگر قصد کناره‌گیری از صحنه سیاسی را ندارد. در آن زمان، بسیاری از ناظران سیاسی اعلام تصمیم صدر برای کناره‌گیری از سیاست را نوعی نمایش ساختگی توصیف کردند.
سال 2014 فرا رسید و دولت جدیدی در عراق روی کار آمد؛ دولتی که تحت ریاست «حیدر العبادی» تشکیل شد. علیرغم اینکه جریان صدر نقش پررنگی در کنار رفتن دولت المالکی ایفاء کرده بود و انتظار می‌رفت که از العبادی حمایت به عمل آورد، اما در سال 2016 با صدور فراخوان‌های پی در پی خواستار برگزاری تجمعات گسترده علیه دولت العبادی در بغداد شد. در همان سال، طرفداران جریان صدر با حمله به ساختمان‌ها و نهادهای دولتی خسارت‌های فراوانی را به عراق تحمیل کردند. بدین‌ترتیب، دولت سابق عراق در بحبوحه جنگ علیه داعش به شدت از سوی جریان صدر تضعیف شد.
جدیدترین تحلیل ها و دوره های تخصصی را در کانال تلگرامی اندیشکده روابط بین الملل دنبال کنید. (کلیک کنید)
جدیدترین تحلیل ها و دوره های تخصصی را در کانال اینستاگرامی اندیشکده روابط بین الملل دنبال کنید. (کلیک کنید)
سِیر تحولات عراق ادامه پیدا کرد تا اینکه دولت العبادی نیز پس از 4 سال حکمرانی در عراق کنار رفت و دولت «عادل عبدالمهدی» روی کار آمد. با این حال، انتقادات جریان صدر از دولت مرکزی باز هم متوقف نشد و ادامه پیدا کرد. رهبر جریان صدر این‌بار هم همچون دفعات گذشته طرفداران خود را به برگزاری تظاهرات‌های ضد دولتی علیه عبدالمهدی فراخواند تا ثبات در عراق بازهم خدشه‌دار شود. این فراخوان‌ها به وقوع درگیری‌های شدید در نقاط مختلف عراق منجر شد به گونه‌ای که به دنبال آن بیش از 400 نفر کشته و زخمی شدند.
افزون بر آنچه که گفته شد، در ژوئیه سال 2018 نیز که عربستان سعودی برای جذب گروه‌ها و احزاب شیعی عراق به سمت خود تلاش می‌کرد به یکباره خبری مبنی بر سفر مقتدی صدر به شهر جده و دیدارش با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی منتشر شد؛ دیداری که با مواضع اعلامی صدر مبنی بر حمایت از شیعیان و ضدّیت با متحدان آمریکا در تعارض بود و نا امیدی مردم یمن را به دنبال داشت. مواضع و اقدامات متناقض صدر در صحنه سیاسی عراق ادامه پیدا کرد تا اینکه وی چندی پیش در اظهاراتی عجیب ضمن نادیده گرفتن فضاسازی‌های واشنگتن علیه تهران در بغداد، خواستار عدم تنش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران شد و گفت که ایران نباید عراق را به صحنه جنگ تبدیل کند! در این میان، همزمان رقابت جریان صدر با گروه های مقاومت عراق ازجمله جنبش «عصائب اهل الحق» که در خط مقدم مبارزه با تروریسمِ آمریکایی قرار دارند، تشدید شد.
پس از این اظهارات، اقدامات و مواضع جریان صدر در طول قریب به 2 دهه اخیر اکنون این سؤال افکار عمومی را به خود مشغول ساخته است که این جریان در سپهر سیاسی عراق به دنبال چه می‌گردد؟ آیا این جریان همچنان که سخنگوی آن اعلام کرده است به دنبال کسب 100 کرسی در انتخابات پارلمانی آتی است و یا برای بیرون راندن اشغالگران آمریکایی از خاک عراق تلاش می‌کند؟ اکنون این سؤال وجود دارد که چرا جریان همواره در ضدیت با گروه‌های سیاسی از یک سوی و دولت‌های مرکزی از سوی دیگر گام برداشته است؟
