دست رد صربستان به ناتو : گفتگو با دکتر مریم خالقی نژاد مدیر فرهنگی انجمن دوستی ایران و صربستان

اندیشکده روابط بین الملل: در روزهای اخیر بعد از اعلام بی طرفی صربستان در مساله اوکراین شاهد حمایت های مردمی صربستان از روسیه در مساله اوکراین بوده ایم.  علی رغم روابط خوبی که اوکراین با اروپا دارد اما از همسویی و حمایت از روسیه در سیاست های این کشور کاسته نخواهد شد. در یکی دو روز اخیر ریس جمهور صربستان اعلام کرده است که صربستان به ناتو نخواهد پیوست. این امر جهت سیاست خارجی صربستان را ترسیم و تایید کرده است. در همین راستا گفتگویی را با مدیر فرهنگی انجمن دوستی ایران و صربستان دکتر مریم خالقی نژاد داشته ایم.

در روزهای اخیر عدم پیوست به ناتو توسط مقامات اعلام شده است به نظر شما تا چه حد این تصمیم معتبر است؟

در یکی دو روز اخیر صربستان اعلام کرده است که به ناتو نمی پیوندد. در سخنانی ریس جمهور صربستان بعد از عدم پیوستن این کشور به ناتو بیان کرده است که صربی ها هرگز حملات ناتو در 1999 به یوگسلاوی و مرگ کودکان بی گناه را از یاد نخواهد برد.بر اساس اخبار منتشر شده رئیس جمهور صربستان چند روز قبل مجددا اعلام کرده است که صربستان به ائتلاف نظامی ناتو نخواهد پیوست . این کشور به تنهایی از خاک و حریم هوایی خود محافظت خواهد کرد. الکساندر ووچیچ به عنوان رئیس دولت کنونی صربستان  اعلام کرده است که  ما از فرزندان و آینده خود محافظت خواهیم کرد، ما به اندازه کافی سرباز داریم. منافع ما در صلح و سازش است، اما زمان قتل عام و آزار و اذیت به پایان رسیده است . با استناد به اخبار منتشر شده از ریس جمهور صربستان از یکسو و از سویی تمایل شهروندان صرب در مخالفت با اقدامات ناتو و برخی سیاستهایی در مناطقی مانند اوکراین که منجر به جنگ شده است ، بنابراین تا قبل از روی کار آمدن دولت جدید در صربستان این تصمیم جاری است و عملا  هم احزاب مختلف و هم مردم به آن پایبند خواهند بود .

ایا این امر در روابط با اروپا تاثیر خواهد گذاشت؟

در سالهای اخیر صربستان یک مسیر طرفدار و همراستایی با اروپا را آغاز کرده است. این کشور  تلاش دارد تا روابطش را با کشورهای اروپایی تقویت کند . علی رغم اهمیت اروپا برای صربستان  اما برنامه ای برای پیوستن به ائتلاف دفاعی ناتو ندارد همانطور که در مقر ناتو  ریس جمهور صربستان اعلام کرده است  که صربستان هیچ آرزویی برای ناتو مشترک ندارد. بی طرفی نظامی خود را حفظ خواهد کرد، این سیاست صربستان بوده و خواهد بود به نظر نمی رسد که. روابط با اروپا بخواهد تحت تاثیر پیوستن یا عدم پیوستن به ناتو زیر و رو شود. اروپا به خوبی می داند که اکنون با تجربه بحران اوکراین جای هیچ اقدامی مشابه را نخواهد داشت چرا که در این صورت مخالفان ناتو در درون خود اروپا بیشتر خواهد شد و عملا موجودیت ناتو بیش از پیش به خطر می افتد.

نظر مردم صربستان در مورد این تصمیمات سیاسی چیست؟ ایا مردم همسو با تصمیم دولت هستند؟

 با مشاهده حمایت های خیابانی صربستان از روسیه، خواستِ مردم نیز آشکار است. همانطور که مقامات صربی اعلام کرده اند که مردم این کشور با ایده پیوستن به ناتو و اتلانتیک شمالی مخالف هستند . نباید فراموش شود که صربستان تجربه کوزوو را دارد و مردم هنوز هم در حافظه تاریخی خود مخالف این اقدامات ناتو هستند. درست است که صربستان روابط خوبی با ناتو دارد اما در حال حاضر خواست مردم و شهروندان عدم پیوستن به ناتو و عضویت دائمی آن است که دولتمردان نیز از این پیوستن به ناتو امتناع می ورزند. همانطور که در خیلی از خبرها تیطرهایی زده شده است که ” الزایمر نخواهیم گرفت”  بنابراین صربی ها هنوز خاطرات کوزوو را از یاد نبرده اند و به عبارتی نخواهند گذاشت تاریخ دوباره تکرار شود.

ایا روابط روسیه و صربستان در این امر تاثیراتی دارد؟

در این تصمیمات نزدیکی و همسویی سیاسی صربستان با روسیه نیز بی تاثیر نمی باشد. به نظر می رسد صربستان درس عبرتی را از ناتو و مساله اوکراین گرفته است و به مانند روسیه تمایلی ندارد که نیروهای ناتو در کوزوو و مرزهای نزدیک به آن مستقر شوند تا تجربه ای به مانند اوکراین رخ بدهد. حساسیت روسیه به ملحق شدن کشورهای متحدش به ناتو نیز غیر قابل انکار است و جای تامل دارد.

بنابراین از نظر سیاسی این سیاست و استراتژی صربستان و اعلام اینکه به ناتو نخواهد پیوست منجر به نوعی اقدامات پیشگرانه در مقابل ناتو است که روسیه و اوکراین درس عبرتی نه تنها برای صربستان بلکه برای همه کشورهایی با موقعیت صربستان شده است. در این بین روابط با روسیه نیز برای صربستان مهم است . همانطور که تها کشوری که در مساله کوزوو و ناتو در حمایت از صربستان اقدام کرد روسیه بود بنابراین صربستان برخی ملاحضات استراتژیک را در روابط با ناتو و متقابلا با روسیه در نظر خواهند داشت.

در یک جمعبندی این حرکت صربستان و اعلام قاطع در عدم پیوستن و عضویت دائمی را چگونه تلقی می کنید و تا چه حد آن را پایدار می دانید؟

به نظر بنده صرب ها به خوبی آگاه هستند که روابط با ناتو و بهبود روابط با اروپا برای آنها بسیار مفید است و اکنون که روابط مناسبی را دار می باشند تقویت آن میسر تر خواهد شد. اما مساله ناتو و پیوستن به آن در شرایط کنونی که بحران اوکراین و بدقولی های ناتو رخ داده است نمی تواند یک کار شگفت انگیزی برای صربستان باشد که راه صد ساله را در روابط با اروپا یک شبه بپیماید. حساسیت های متحد صربستان یعنی روسیه نیز در اینجا تاثیرگذار است. به همین جهت برای تحقق منافع با اروپا و متقابلا روسیه عدم پیوستن به ناتو بهترین راه است تا کج دار و مریز به راه خود ادامه دهد. صربی ها بر این امر واقف هستند که اکنون در میان خود اروپاییان موقعیت ناتو دچار بحران شده است و آینده این قدرت و پیمان کمی تحت تاثیر اتفاقات کنونی قرار گرفته است چرا که تکیه بر ناتو و پشت کردن به برخی کشورها برای اوکراین نتوانسته است تا حال حاضر هیچ گلی را بر سر ملت اوکراین بزند که این امر درس عبرت خوبی برای خیلی از کشورها به خصوص صربستان است.