میلاد زراعت کار

محمد علی صدیقی

 اندیشکده روابط بین الملل: سابقه روابط با آمریکای لاتین برای ایران شاید به کم تر از ۲۰سال قبل بازگردد، در دهه هشتاد، ایران برای مقابله با تحریم های آمریکا راه را در تعامل و همگرایی با این قاره میدانست و هم اکنون در این دوره شاهد بازکشت نگاه ها به این منطقه هستیم که کشور ونزوئلا نمونه اعلای این رابطه می باشد که همکاری های گسترده با ایران را در نظر گرفت و توانست به بازسازی پالایشگاه ها و صنایع مستهلک خود به کمک دانش ایرانیان بپردازد.

اما آمریکای لاتین فقط به کاراکاس منوط نمیشود و دارای حاکمیت های همسو با جمهوری اسلامی و  مشی ضد امپریالیستی است که می توان از این نکته برای برقراری همگرایی استفاده کرد؛ یکی از این کشورهای هدف، کشور شیلی است.

جمهوری شیلی، کشوری با ۱۹ میلیون جمعیت و  ۵۶۸ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی است و در جنوب و جنوب غربی آمریکای لاتین به شکل دامنه دار کشیده شده است.

اگر بخواهیم نگاهی اقتصادی به این کشور داشته باشیم این کشور توانایی تبدیل شدن به هاب اقتصادی ایران در آمریکای لاتین را داراست و تولید کننده بیش از ۴۰۰۰ محصول متنوع و مختلف است که ایران به ۳۷۸۰ محصول آن نیاز دازد که تنها ۲۷ قلم از این محصولات به صورت مستقیم از کشور شیلی خریداری می شود و بقیه محصولات به صورت غیر مستقیم از دیگر کشورها خریداری می شود. از این کشور میتوان در زمینه استفاده از کشت فرا سرزمینی هم بهره های بسیار برد البته این مهم در صورتی محقق می شود که شیلی بتواند ناوگان کشت خود را نوسازی کند.

میوه و کاغذ از جمله مهمترین صادرات شیلی به کشورهای دیگر به حساب می آید. اما لازم به ذکر است که شیلی منابع غنی از مس و لیتیوم دارد که از این لحاظ اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. بویژه حضور شیلی در منطقه ای از آمریکای جنوبی که دسترسی فوق‌العاده و قابل توجهی به این کشور نسبت به باقی کشورهای این منطقه به دریای آزاد می دهد قابل توجه است و ظرفیت های قابل توجهی به این کشور در عرصه استفاده از دریا و دریانوردی می دهد.

اقتصاد ایران و شیلی در بسیاری از زمینه ها می تواند مکمل هم باشد اما موضوع بسیار داغ و مهم این روزها بحث استخراج و کشف لیتیوم در استان همدان ایران است که این سوال را به وجود آورده است که آیا می توان امیدوار بود که بتوان از این فلز معدنی اتحادیه اقتصادی-تجاری به مانند اوپک به وجود آورد یا خیر؟

اخیراً به نقل از نشریه کریدل، ایران توانست دومین منبع لیتیوم بزرگ جهان را در همدان کشف کند. منبع لیتیوم ذخیره ای ایران حدود ۸.۵ میلیون تن تخمین زده می شود که این پس از استرالیا و شیلی دومین منبع لیتیوم جهان به حساب می آید. از دیگر کشورهایی که دارای منابع غنی لیتیوم هستند می توان به بولیوی، آرژانتین، برزیل و چین اشاره کرد.

لیتیوم از جمله فلزهای سبک قلیایی می باشد که با آب بسیار سریع واکنش نشان می دهد. به علاوه این عنصر قدرت خارق‌العاده ای در ارتباط با هدایت کردن جریان های الکتریکی دارد. اما در اینجا بیشتر کاربرد این عنصر مدنظر است که میتوان به صنعت داروسازی و صنعت هوایی اشاره کرد. علت استفاده خاصی که از این عنصر می شود را باید در واکنش دهی بسیار بالای آن جستجو کرد.

کاربرد دیگر آن در تولید کربنات های لیتیوم و سیترات ها است که به عنوان تثبیت کننده برای حالت های مختلف بیماران در بیمارستان ها استفاده می کنند که در حال بیماران نیز تأثیر بخصوصی دارد.

این عنصر گران بها در حال حاضر یکی از عناصر مهم در دنیای امروز می باشد به گونه ای که شرق آسیای صنعتی برای تولیدات خود نیازمند این فلز است. این فلز، عنصری است که قبلیت اشتعال دارد و در محصولات مصرفی تا مکمل های بهداشتی و صنایع مختلف استفاده میشود. لیتیوم از آن جهت ارزشمند است که یکی از نیازهای تکنولوژی روز است با وجود این که نفت و مشتقات پالایش شده از آن هنوز یکی از پایه های اصلی تکنولوژی هستند؛ اما کشورها روی به استفاده از منابع دیگر به جای نفت گرفته اند که جایگزین در دسترس آن همین لیتیوم می باشد. قطب استخراج این ماده در آمریکای لاتین می باشد به طوری که اکثر کشورهای این قاره از این ماده برخوردار هستند.

شاید با بررسی و واکاوی کشورهای دارای لیتیوم، کشوری مثل استرالیا، سیاست های کلان آن کشور و حاکمیت آن نتواند همسو با مابقی کشورها بخصوص جمهوری اسلامی ایران باشد. اما با نگاهی به مابقی این کشورها بخصوص کشورهای آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی این مسأله امکان پذیر است.

عوامل همگرایی

در این زمینه میتوان نکاتی بسیاری را نام برد به مانند:

-روحیه ضد استعماری کشورها: در حال حاضر کشورهای شیلی و بولیوی که در آمریکای لاتین حضور دارند دارای این سیاست هستند. این علت می تواند سبب شود این کشورها همگام با ایران در مقابل قدرت های بزرگ غربی برای ایجاد اتحادیه ایستاده و گامی جدید در روند تجارت بین المللی بردارند.

-شبکه های دانش: مورد بعدی را می توان تلاش برای ایجاد شبکه های دانش میان کشورهای خواهان اتحادیه دانست به گونه ای که گروه های علمی برای فرآیندهای مختلف اعم از استخراج و کشف و تبدیل تشکیل دهند.

-قدمی برای نقش آفرینی در نظم نوین جهانی: با توجه به اینکه در دوره گذار از نظم نوین جهانی هستیم، حضور کشورهای در حال توسعه در این اتحادیه و حضور قدرت نوظهوری مانند چین که تبدیل به یکی از قدرت های تجاری و تأثیر گذار در صحنه بین المللی شده است، می تواند یک قدم موثر برای کشورهای عضو باشد.

-وضعیت و شرایط اقتصادی کشورها: شرایط اقتصادی کشورهای آمریکای لاتین که دارای منابع لیتیوم هستند می طلبد از این مسأله نهایت استفاده را ببرند و بتوانند تکانی به اقتصاد خود بدهند و در تجارت بین المللی سهیم شوند. به علاوه این امکان برای کشورها فراهم می شود تا وابستگی اقتصادی خود به قدرت های غربی را تنزل دهند.

-انحصار تولید و استحراج لیتیوم: در صورت همگرایی کشورهای دارای ذخایر لیتیوم و دارابودن از سیاست خارجی همسو، امکان شکل گیری نهادی بین المللی با هدف تجارت لیتیوم موجو است. و لازم به ذکر است برای کشورهای عضو اتحادیه انتفاع مالی خواهد داشت.

موانع همگرایی

از اصلی ترین موانع ایجاد همگرایی در زمینه لیتیوم عبارتند از:

 – نداشتن دانش تخصصی لازم: نداشتن دانش تخصصی لازم دز زمینه کشف، استخراج و تبدیل این فلز همواره یکی از معضلات اصلی کشورهای دارای این تکنولوژی می باشد به گونه ای که بولیوی با در اختیار داشتن منابع سرشار این فلز رنج حضور کمپانی های خارجی را به جان خریده است تا بتواند درآمدی از این فلز داشته باشد یا کمپانی تسلا بیشتر منبع لیتیوم کشور استرالیا را در اختیار دارد و استخراج می کند.

– عدم درک اهمیت این فلز از سوی کشورها: این موضوع بزرگترین مشکل کشورهای صاحب این فلز است به طوری که این کشورها درکی از اهمیت این فلز نداشته و به صورت کلی حاضر به دنبال کردن راهکارهایی در زمینه این فلز و استفاده از ظرفیت های آن را ندارند.

– عدم ثبات در راس حکومت کشورها: این مشکل خود مزید بر علت شده است؛ به گونه ای که دولت ها علاوه بر نداشتن درک از اهمیت این فلز، سیاست مشخصی در زمینه برخورد با این فلز و یا حتی استخراج و شرایط استخراج آن ندارند.

– نداشتن جایگاه ویژه در تجارت بین المللی: متأسفانه کشورهایی که دارای منابع غنی

– تحریم های ثانویه ایالات متحده: کشورها خواهان رشد اقتصادی خود هستند و از طرفی حاضر نیستند به خاطر یک محصول اقتصاد خود را دچار مشکل کنند چون می دانند ایجاد اتحادیه و گرفتن انحصار این محصول سبب ایجاد روشی متقابل از سوی اقتصادهای برتر برای حفظ تعادل در روند اقتصاد جهانی می شود.

– کمبود سرمایه: همواره مشکل بزرگ کشورها تامین سرمایه مالی برای روند استفاده از منابع میباشد که کشورهای علی الخصوص دارای این منبع با ان گریبان هستند.

نتیجه گیری

با توجه به اینکه روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین در حال افزایش است، این همگرایی و بکارگیری دیپلماسی چندجانبه میتواند یک فرصت استثنایی برای جمهوری اسلامی ایران باشد. جریان استفاده از لیتیوم می تواند نشان دهنده تلاش جدی کشورها برای استفاده از ظرفیت های خود برای رشد شاخص های درآمدی است اما این مهم زمانی رخ می دهد که کشورها بتوانند جریان استعمار در زمینه کشف و استخراج و تبدیل این فلز را با استفاده از روش های متنوع برای کسب دانش به دست بگیرند و در روند گذار در نظم جهانی ابتکار عمل را در دست بگیرند. کشورهای آمریکای لاتین علی الخصوص شیلی، بولیوی و علی الخصوص برزیل و آرژانتین در آمریکای جنوبی این ظرفیت ویژه را دارند که بتوانند نمونه اعلایی در این زمینه باشند. ایجاد همگرایی در زمینه لیتیوم هنگامی ممکن می شود که کشورها بتوانند موانع موجود را کنار زده و راه کاری برای افزایش ظرفیت خود بیابند.