علیرضا سهرابی نور

اندیشکده روابط بین الملل: امنیت هستی شناختی بعنوان یک رشته مطالعاتی یک تاریخ 50ساله دارد و از ورود آن به مطالعات امنیتی بیش از چهاردهه میگرد. سرچشمه این نظریه از علم روانپزشکی است. فردی که اولین بار اصطلاح امنیت هستی شناختی را درکتاب خود آورد و آنرا به نوعی اختراع کرد، آر.دی.لاینگ درسال 1960میلادی میباشد.

لاینگ یک روانشناس و روانپزشک بود که این اصطلاح را برای شناخت بهتر و کمک به روند درمان افراد، ابداء و اختراع کرد.

اما آنتونی گیدنز این اصطلاح را برای اولین باردر نظریه وجودانسانی در سطح فردی استفاده کرد و بنوعی این اصطلاح رو از سطح فردی درون اجتماعی به سطح برون اجتماعی و کلی وارد کرد یعنی از مطالعه موردی تبدیل به یک نظریه جامعه شناسی و اجتماعی شد.

گیدنز در تحلیل جامعه شناسانه مدرنیته پیشرفته و برتر، امنیت هستی شناختی را بصورت نیاز اساسی و اولیه افراد به «احساس نوعی تدوام و نظم در حوادث، ازجمله آنهایی که مستقیما در محیط ادراکی فرد قرارندارند» تعریف میکند. از همین رو امنیت از منظرهستی شناختی داشتن پاسخ، در سطوح ناخودآگاه و خودآگاه عملی، برای پرسش ها و مسائل وجودی بنیادی است که همه زندگی بشر به گونه ای با آن سروکار داشته و به آن میپردازند.

افراد زیادی این نظریه را درعلم روابط بین الملل جاری و استفاده کردند، بعنوان مثال برنت جی.استیل که ایشان تلاش میکند تا تمایزی میان امنیت هستی شناختی و سایر انواع سنتی امنیت ایجاد کند.

ایشان نظرش اینست در حالیکه امنیت فیزیکی بطور قابل ملاحظه ای برای دولتها مهم است؛ امنیت هستی شناختی مهم تر است، زیرا انجام آن گواه و مؤید خود_هویت یک دولت است. به این دلیل که امنیت هستی شناختی نه تنها وجود فیزیکی را تصدیق میکند بلکه مؤید این است که نخست یک دولت چه نگاهی به خویش دارد و دوما میخواهد که دیگر دولتها چه نگاهی به او داشته باشند.

از نظر استیل امنیت هستی شناختی حسی از ادامه دار بودن و نظم در اتفاقات است. برای امن بودن از منظرهستی شناختی، داشتن پاسخ برای سؤالات بنیادی-وجودی که در طول حیات بشر همواره به وجود می-آیند ضروری است.

در ادامه اقای استیل اشاره میکند که خود دولتها براساس این نظریه که شرح دادیم سیاست خارجی و داخلی خودشان را جوری میچینند که با رویه روالمندی که طبق آن رویه هویت خودشان را شکل دادند، منطبق باشد یعنی تحت هرشرایطی حفظ هویت دولت-ملتها ویا استیت ها از اوجب واجبات است.

از این رو استیل استدلال میکند که تلاش برای حفظ رویه روالمند سیاست خارجی و یا حفظ هویت، یک اقدام خودیار به حساب میآید وکاملا عقلانی است.

رویه روالمند سیاست خارجی روسیه

در فدراسیون روسیه استثناگرایی در حافظه تاریخی و ادبیات عامه آنها کاملا مشهود است و با دکترین « راه مخصوص» شناخته میشود و جدیدا هم با دکترین « جهان روسی» و « اوراسیانیسم» در صدد ادامه راه گذشته میباشند.

روسیه از دیرباز برای خود مأموریت جهانی تعریف کرده است و بر اساس همین انگار است که خود را مجاز به مداخله در حوزههای پیرامونی دانسته است.

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل فدراسیون روسیه، این کشور با ایجاد پیمان کشورهای مشترک المنافع و دیگر استراتژی ها در صدد این امر بود که نفوذ خود را در این کشورها بیشتر کند و بنوعی نقش متوازن کننده قدرت را همچنان در عرصه بعد از نظام دو قطبی ایفا کند.

حضور ناتو در مرزهای روسیه بخصوص در اوکراین بشدت باتوجه به ذکر تعدادی از رویه های روالمند سیاست خارجی روسیه، امنیت هستی شناختی سیاست خارجی روسیه را باخطر مواجه میکند و بنوعی دیگر روسیه از آن نقش تاریخی که برای خود تعریف کرده است فاصله میگیرد و دچار یک انزوا و خفگی ژئوپلیتیکی میشود.

با توجه به تحلیل بیان شده در غالب چارچوب نظری امنیت هستی شناختی، دفاع روسیه برای حفظ هویت خود یک امر کاملا عقلائی میباشد و ن فقط روسیه بلکه هر کشوری که هویت بین المللی او مورد تهدید قرار بگیرد قطعا به آن تهدید پاسخ خواهد داد.