محمدهادی واعظ مهدوی_ نادیا درویش

اندیشکده روابط بین الملل: نظریه های متفاوتی در خصوص پراکندگی جمعیت وجود دارد مانند نظریه  استیون والت  در روابط بین‌الملل ، پیتر تیلور و حافظ نیا در ژئوپلتیک و افلاطون در اندیشه های سیاسی وجود دارد که هریک با نگارشی تازه به آن پرداخته اند  اما عواملی مانند وجود آب در بسیاری از نظریات از عناصر اصلی پراکندگی جمعیت می باشد  مقاله ی پیش رو به  بررسی  جمعیت اروپا بر اساس نقشه پراکندگی جمعیت   می پردازد .

عوامل موثر در پراکندگی جمعیت آب، امکانات ،خدمات ، صنعت ، کشاورزی ،امنیت و …می باشد که شبکه های حمل و نقل و ریلی  نیز دارای اهمیت بالایی است .

 کشور اسپانیا بخاطربیابان و نواحی خشک که دارد حمل و نقل آبی در آن به ندرت اتفاق افتاده است  به همین جهت پراکندگی جمعیت در نوار ها و گوشه های کشور قرار دارد در کشور پرتغال نیز شرایط بدین گونه است .

در کشور آلمان پراکندگی جمعیت به جهت  وجود آب ها که سبب رونق کشاورزی می شود و وجود  شبکه های حمل و نقلی  و ابزارهای ارتباطی که همه جا پاسخ گوی نیازهای مردم است ،به کثرت وجود دارد.

جمعیت در کشورهای هلند بلژیک و دانمارک  پراکندگی  خاطر وجود آب چشمگیر است و در سوئد، نروژ و فنلاند هم پراکندگی جمعیت به نسبت وجود آب‌های یخ زده مناسب است .

اما در روسیه ۷۰ درصد جمعیت روسیه به دلیل وجود شبکه های ارتباطی و ریلی  و شرایط مناسب کشاورزی  صنعت در نواحی غرب و جنوب غرب حاکم است کشور روسیه با توجه به جغرافیای عظیمی که دارد بخاطر عدم شبکه های حمل و نقل و ریلی  تراکم جمعیت مناسبی ندارد.

در مقابل روسیه ایتالیا نیز با وجود وسعت کمتر از پراکندگی چشمگیری بر خوردار است که مجاورت با مدیترانه به دلیل وجود بنادر نفت و گاز  و شرایط مساعد حمل و نقل  از دلایل عمده پراکندگی جمعیت می باشد.

در ادامه ی این موضوع به ابر شهر ها، کلان شهر ها، شهرهای بزرگ  و شهرهای پیرامونی می پردازیم که نقش آنها نیز در پراکندگی جمعیت بسیار مهم هست.

مثلا آمستردام در هلند، برلین در آلمان و پاریس در فرانسه شهر های بزرگ به حساب می آیند.

نیویورک، الی، توکیو و لندن که  نیز ابر شهر هستند.

مسئله بعدی که در پراکندگی جمعیت در خور اهمیت است بحث  خدمات می باشد. در هر نقطه از کره زمین که شرکت های بازرگانی، حسابداری و صنعتی بیشتر باشد فراخور شرکت های چند ملیتی وجود دارد و کسب و کار ها بیشتر می شود ودر نقشه پراکندگی جمعیت این نواحی بشدت تیره است.

در این نواحی میلیون ها شرکت تبلیغاتی و حقوقی وجود دارد به همین سبب بسیاری از دانشگاه ها و مدارس بنام و حتی تیم های برتر فوتبال در آن نواحی قرار دارد این مسئله در بر دارنده این موضوع است که هر چقدر بنگاه های تبلیغاتی، اقتصادی و خدماتی  بیشتر باشد تراکم جمعیت آن ناحیه نیز بیشتر است که سبب افزایش بنگاه های خدمات کالایی نیز می شود.

 نکته دیگر در بحث پراکندگی جمعیت، موضوع امنیت است  که اصولا پایتخت ها باید از این ویژگی برخوردار باشند اما بسیاری از کشور هایی که از بند استعمار رها شدند اولین شهری را که را آزاد کردند را به عنوان  پایتخت خود قرار دادند که خیلی از آنها معیار های پایتخت را ندارند.

و خیلی از کشور ها به دلیل برند بودن و بنام بودن شهری آن را پایتخت قرار دادند مانند شهر پاریس پایتخت فرانسه شهر لندن پایتخت انگلستان به جهت تاریخی بودن عنوان پایتخت را از آن خود نمود و چندان برای پایتخت بودن مناسب نمی باشد.

اما شهر برلین پایتخت آلمان به جهت امنیتی بودن برای پایتخت شدن بسیار مناسب است.

رم  از لحاظ ژئوپلتیکی به دلیل مجاورت با بنادر و کلان شهر ها و موقعیت جوی  به عنوان پایتخت بسیار مناسب است

همانطور که در نقشه نمایان است ایتالیا به نسبت مساحتی که دارد از پراکندگی بالایی برخوردار است و به همین خاطر نیز در دوران کورونا آسیب دید.

در کرواسی نیز نواحی نزدیک به دریای آدریاتیک و جمهوری چک نیز به عنوان متحد ناتو و به جهت امنیتی تراکم جمعیت نسبتا بالایی دارد.

به همین جهت است که برخی نقاط در قاره اروپا از جمعیت گسترده تری نسبت به سایر مناطق برخوردار است.